Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Μουσικής των Α Β και Γ τάξεων Γυμνασίου.

---

Υπουργική Απόφαση Αριθμ. 33171/Δ2/2023

ΦΕΚ 1998/Β/27-3-2023

Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Μουσικής των Α' Β' και Γ' τάξεων Γυμνασίου.

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Έχοντας υπόψη:

1.Το εδάφιο τρίτο της παρ 11 του άρθρου 5 του ν. 1566/1985 (Α' 167), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει με τις διατάξεις του άρθρου 7 του ν. 2525/1997 «Ενιαίο Λύκειο, πρόσβαση των αποφοίτων στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και άλλες διατάξεις» (Α' 188).

2.Το άρθρο 2 παρ. 3 περ. α) υποπ. ββ) του ν. 3966/2011 «Θεσμικό πλαίσιο των Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων, Ιδρυση Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Οργάνωση του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων "ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ" και λοιπές διατάξεις» (Α' 118).

3.Το άρθρο 175 του ν. 4823/2021 «Αναβάθμιση του Σχολείου, ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και άλλες διατάξεις» (Α' 136).

4.Το άρθρο 90 του κώδικα Νομοθεσίας για την Κυβέρνηση και τα Κυβερνητικά όργανα (π.δ. 63/2005, Α' 98), το οποίο διατηρήθηκε σε ισχύ με την παρ. 22 του άρθρου 119 του ν. 4622/2019 (Α' 133).

5.Το π.δ. 81/2019 «Σύσταση, συγχώνευση, μετονομασία και κατάργηση Υπουργείων και καθορισμός των αρμοδιοτήτων τους - Μεταφορά υπηρεσιών και αρμοδιοτήτων μεταξύ Υπουργείων» (Α' 119).

6.Το π.δ. 84/2019 «Σύσταση και κατάργηση Γενικών Γραμματειών και Ειδικών Γραμματειών/Ενιαίων Διοικητικών Τομέων Υπουργείων» (Α' 123).

7.Το π.δ. 2/2021 «Διορισμός Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών» (Α' 2).

8.Την υπό στοιχεία 168/Υ1/08-01-2021 απόφαση του Πρωθυπουργού και της Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων με θέμα «Ανάθεση αρμοδιοτήτων στην Υφυπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων, Ζωή Μακρή» (Β' 33).

9.Την υπό στοιχεία 104671/ΓΔ4/27-09-2021 υπουργική απόφαση «Πιλοτική Εφαρμογή Προγραμμάτων Σπουδών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση» (Β' 4003)

10.Την υπ' αρ. 65/08-12-2022 πράξη του Δ.Σ. του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής.

11.Το γεγονός ότι από την παρούσα απόφαση δεν προκαλείται δαπάνη, σύμφωνα με την υπό στοιχεία Φ.1/Γ/206/30002/Β1/16-03-2023 εισήγηση του άρθρου 24 του ν. 4270/2014 (Α' 143) της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, αποφασίζουμε:

 

Άρθρο μόνον

Το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Μουσικής των Α, Β' και Γ' τάξεων Γυμνασίου ορίζεται ως εξής:

Α. ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Το Πρόγραμμα Σπουδών Μουσικής για το Γυμνάσιο αποτελεί μια πρόταση που γίνεται με όραμα τον σταδιακό μετασχηματισμό της παιδείας, στη βάση μιας πραγματιστικής προσέγγισης του σχολείου, αξιοποιώντας τις υπάρχουσες θεσμοθετήσεις, τις λειτουργικές δομές και το ανθρώπινο δυναμικό του σχολείου. Αποτελεί ένα ανοικτό και ευέλικτο Πρόγραμμα Σπουδών (εφεξής ΠΣ) σε άρρηκτη συνέχεια του ΠΣ Μουσικής για το Δημοτικό, το οποίο διευκολύνει τον/την εκπαιδευτικό να οργανώσει και να σχεδιάσει το μάθημα της Μουσικής σύμφωνα με τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών/-τριών, ακολουθώντας την αρχή της διαφοροποιημένης διδασκαλίας, μέσα από καινοτόμες διδακτικές προσεγγίσεις και αξιοποιώντας τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών και των ψηφιακών μέσων. Οι γενικοί στόχοι του ΠΣ Μουσικής για το Γυμνάσιο αναφέρονται σε όλες τις εκφάνσεις της μουσικής αγωγής που μπορούν να πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο της εκπαίδευσης στο Γυμνάσιο και σε συνέχεια της εκπαίδευσης στο Δημοτικό. Οι γενικοί στόχοι του ΠΣ, συνδεόμενοι με συγκεκριμένα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα, αναπτύσσονται σπειροειδώς, διαρθρωμένοι εντός τεσσάρων Θεματικών Οργανωτών. Αφορούν κατά κύριο λόγο την ανάπτυξη μουσικών δεξιοτήτων και γνώσεων, και επιτυγχάνονται μέσα από την εφαρμογή βιωματικών και ενεργητικών μουσικών δραστηριοτήτων με συγκεκριμένη στόχευση και οργανωμένο πλαίσιο. Επίσης, πηγάζουν από τις επιδιώξεις του μαθήματος της Μουσικής ως προς την ολοκληρωμένη ανάπτυξη της προσωπικότητας του/ της εφήβου/-ης, την ενίσχυση της κοινωνικής του/της ανάπτυξης, της ψυχικής του/της ανθεκτικότητας και της ευημερίας, την καλλιέργεια στάσεων και αξιών, και ακόμη από τη σύνδεση του μαθήματος με την ευρύτερη κοινωνία, την ιστορία του ανθρώπου και το περιβάλλον του (φυσικό και ανθρωπογενές). Η ολιστική αυτή προσέγγιση του μουσικού φαινομένου, μέσα από την ενεργή συμμετοχή του/της μαθητή/-τριας σε δημιουργικές και βιωματικές δράσεις σε όλο το φάσμα της μαθητικής ζωής του/της, μπορεί να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη μιας διά βίου σχέσης του/της με την τέχνη της μουσικής.

Το μάθημα της Μουσικής στο Γυμνάσιο έχει αφετηρία τον χαρακτήρα της μουσικής ως πανανθρώπινου φαινομένου και εγγενούς χαρακτηριστικού της ανθρώπινης ύπαρξης, τη θέση και τις λειτουργίες που επιτελεί διαχρονικά, συγχρονικά και γεωγραφικά στη ζωή του ανθρώπου και τη σημασία της για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού και του/της εφήβου. Στο πλαίσιο αυτό, η Μουσική ως μάθημα στοχεύει πρωταρχικά στην ανάγκη να καλλιεργηθεί μια σχέση του/της μαθητή/-τριας με τη μουσική, ως αισθητική εμπειρία και καλλιτεχνική δραστηριότητα, η οποία θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια διά βίου ενασχόλησή του/της με τη μουσική. Η ανάγκη αυτή προβάλλει ιδιαίτερα επιτακτική στην εποχή της πληροφορίας και της ανάπτυξης των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών (ΤΠΕ), όπου η παρουσία της μουσικής αγγίζει κάθε πλευρά της καθημερινής ζωής του ανθρώπου.

Β. ΣΚΟΠΟΘΕΣΙΑ

Γενικός σκοπός του μαθήματος της Μουσικής είναι η καλλιέργεια της μουσικότητας και των μουσικών δεξιοτήτων των μαθητών/-τριών μέσα από την ακρόαση, την εκτέλεση και τη δημιουργία μουσικής. Η καλλιέργεια της μουσικότητας, της έμφυτης ικανότητας του ανθρώπου για καλλιτεχνική και δημιουργική έκφραση αποβλέπει στην ολοκληρωμένη ανάπτυξη της προσωπικότητας του/της μαθητή/- τριας και παράλληλα στη δημιουργία μιας διά βίου σχέσης του/της με την τέχνη της μουσικής.

Το ΠΣ Μουσικής επιδιώκεται να είναι ανοικτό και ευέλικτο, ώστε να δίνει τη δυνατότητα στον/στην εκπαιδευτικό να σχεδιάζει και να «ενορχηστρώνει» το μάθημά του/ της σύμφωνα με την αρχή της εξατομικευμένης και της διαφοροποιημένης διδασκαλίας. Έχει διαμορφωθεί με άξονες τέσσερις συντελεστές, με βάση τους οποίους ο/η εκπαιδευτικός επιλέγει κάθε φορά τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα και το περιεχόμενο διδασκαλίας, και στη συνέχεια σχεδιάζει τις αντίστοιχες δραστηριότητες μάθησης. Οι τέσσερις συντελεστές διαμόρφωσης του ΠΣ Μουσικής είναι:

-Η αντίληψη των στοιχείων και των εννοιών της μουσικής.

-Η απόκτηση μουσικών δεξιοτήτων.

-Η απόκτηση γνωστικών δεξιοτήτων.

-Η κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη.

Η μουσική, ως τέχνη και επιστήμη, καλλιεργεί, σύμφωνα με τους παραπάνω συντελεστές, αρμονικά και ισορροπημένα τον γνωστικό, ψυχοκινητικό και κοινωνικοσυναισθηματικό τομέα.

Γενικοί στόχοι

Συνοπτικά, το μάθημα της Μουσικής περιλαμβάνει γενικούς στόχους που αφορούν προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα. Οι μαθητές και οι μαθήτριες στο πλαίσιο του μαθήματος αναμένεται:

-Να αναπτύξουν δεξιότητες ενεργητικής μουσικής ακρόασης.

-Να καλλιεργήσουν τις φωνητικές τους δεξιότητες.

-Να αναπτύξουν δεξιότητες στην εκτέλεση μουσικών οργάνων.

-Να αναπτύξουν δεξιότητες αυτοσχεδιασμού και σύνθεσης μουσικής.

-Να αποκτήσουν γνώσεις και να αναπτύξουν δεξιότητες ανάγνωσης και αποκωδικοποίησης διαφόρων ειδών μουσικής σημειογραφίας.

-Να αποκτήσουν γνώσεις ως προς τις βασικές μουσικές έννοιες (ρυθμός, μελωδία, μορφή, ηχόχρωμα, δυναμική αγωγή, ταχύτητα/χρονική αγωγή, συνήχηση) και τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους αυτές συνδυάζονται στα διάφορα είδη και στιλ μουσικής.

-Να αποκτήσουν και να ενισχύσουν θετικές στάσεις και συμπεριφορές σε σχέση με την ακρόαση, εκτέλεση και δημιουργία μουσικής.

-Να αποκτήσουν συνείδηση του ρόλου της μουσικής διαχρονικά και συγχρονικά στη ζωή του ανθρώπου.

-Να δημιουργήσουν συνδέσεις μεταξύ του επιστημονικού και καλλιτεχνικού πεδίου της μουσικής και άλλων επιστημονικών ή καλλιτεχνικών πεδίων.

-Να αποκτήσουν συνείδηση της θέσης και των λειτουργιών που επιτελεί η μουσική στη σύγχρονη μεταβιομηχανική και πολυπολιτισμική κοινωνία, στο πλαίσιο της εποχής της πληροφορίας που διανύουμε.

Οι επιδιώξεις του μαθήματος

Οι επιδιώξεις του μαθήματος περιλαμβάνουν την ανάπτυξη γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων σε σχέση με τη μουσική. Στο πλαίσιο αυτής της ολιστικής αντίληψης, ο/η μαθητής/-τρια καλείται κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής του/της στο Γυμνάσιο να αναπτύξει τα εξής:

-Να ακούει προσεκτικά τους ήχους και τη μουσική, να ανταποκρίνεται με ποικίλους τρόπους (π.χ. με κίνηση, με τραγούδι) και να αναγνωρίζει τα συστατικά στοιχεία και τις έννοιες της μουσικής: μελωδία, ρυθμός, δυναμική αγωγή, ταχύτητα/χρονική αγωγή (tempo), ηχόχρωμα, συνήχηση, μορφή κ.ά. με αυξημένη αντιληπτικότητα, συντονισμό, εκφραστική ελευθερία και πρωτοβουλία, εκδηλώνοντας τα συναισθήματα και την αισθητική του/ της συγκίνηση.

-Να χρησιμοποιεί τη φωνή του/της ελέγχοντας την άρθρωση, την τονική και ρυθμική ακρίβεια, τα δυναμικά και εκφραστικά στοιχεία (π.χ. φράσεις και αναπνοές), επεκτείνοντας τη φωνητική του/της έκταση και αναπτύσσοντας την ακουστική του/της μνήμη και την ερμηνευτική του/της ικανότητα.

-Να εξοικειώνεται με την παραγωγή μουσικών ήχων και να αποδίδει, με αυξανόμενο έλεγχο της τεχνικής, σύνθετα ρυθμικά και μελωδικά σχήματα, συνοδείες και συνηχήσεις (ρυθμικές - μελωδικές), μουσικά έργα με τη φωνή, με μουσικά όργανα καθορισμένου και μη καθορισμένου τονικού ύψους, με βάση την ακουστική του/ της μνήμη και τη χρήση συμβατικής ή μη συμβατικής σημειογραφίας.

-Να εξερευνά, να δημιουργεί, να επιλέγει και να οργανώνει τους ήχους, συνθέτοντας και αυτοσχεδιάζοντας με δεξιότητα, φαντασία και ελευθερία, χρησιμοποιώντας τη φωνή ή μουσικά όργανα (συμβατικά ή αυτοσχέδια), το σώμα ή άλλα αυτοσχέδια μέσα και ακόμη κατάλληλο μουσικό πρόγραμμα ή διαδραστικό εκπαιδευτικό λογισμικό.

-Να αντιλαμβάνεται διαισθητικά πώς τα μουσικά στοιχεία συνδυάζονται και οργανώνονται με συγκεκριμένους τρόπους, για να διαμορφωθεί ένα αισθητικό αποτέλεσμα, και να περιγράφει με απλούς όρους τη μουσική που έχει ακούσει, τραγουδήσει ή παίξει, αναπτύσσοντας παράλληλα στοιχειώδεις γνώσεις μουσικής ορολογίας.

-Να εξοικειώνεται με τη μουσική διαφόρων τόπων, παραδόσεων, εποχών, καθώς και με τον πολιτισμικό ρόλο της μουσικής διαχρονικά, συγχρονικά και γεωγραφικά, να αναγνωρίζει ομοιότητες, διαφορές και αλληλεπιδράσεις στο πλαίσιο διαφόρων μουσικών ιδιωμάτων, και να αναγνωρίζει και να σέβεται την πολιτισμική πολυμορφία συνειδητοποιώντας τη διαχρονική ανάπτυξη διαπολιτισμικών ανταλλαγών.

-Να διαπιστώνει τη σχέση της μουσικής με άλλες τέχνες διαχρονικά σε μια ολιστική προσέγγιση και σύνθετη οπτική της τέχνης της μουσικής.

-Να συνεργάζεται και να αλληλεπιδρά με άλλους, να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και να προτείνει ιδέες και δημιουργικές «λύσεις», συμμετέχοντας ενεργά και με αυτοπεποίθηση σε ατομικές, ομαδικές ή ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες, συνειδητοποιώντας βιωματικά τον προσωπικό του/της ρόλο, τη συμβολή των άλλων, την ανάγκη σεβασμού και αποδοχής του άλλου και την ένταξη όλων αυτών στο πλαίσιο της μουσικής ενεργοποίησης και δημιουργίας σε ένα «όλο».

Γ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ - ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ

Με βάση τον σκοπό, τις επιδιώξεις και τους γενικούς στόχους του μαθήματος της Μουσικής, καθώς και τους τέσσερις προαναφερόμενους συντελεστές, το ΠΣ Μουσικής διαμορφώνεται στο πλέγμα τεσσάρων Θεματικών Οργανωτών που περιλαμβάνουν αντίστοιχα Θεματικά Πεδία.

Θεματικοί Οργανωτές - Θεματικά Πεδία

Θεωρείται πολύ σημαντικό για τη μουσική παιδεία των μαθητών και των μαθητριών να οργανώνεται η διδασκαλία γύρω από Θεματικά Πεδία που συνδέουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που αποκτούν για τα στοιχεία της μουσικής, με τη μουσική ως μορφή επικοινωνίας, τόσο με τον εξωτερικό κόσμο (φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον), όσο και με τον εσωτερικό κόσμο τους. Το ΠΣ Μουσικής έχει στόχο τη δημιουργία πολιτών που δεν είναι μουσικά απομονωμένοι, αλλά έχουν μια υγιή σχέση με τον εσωτερικό τους κόσμο και μια επικοινωνιακή σχέση με το άμεσο περιβάλλον τους (φυσικό, τεχνητό, κοινωνικό και πολιτισμικό), από το οποίο αντλούν έμπνευση και ερεθίσματα και για του οποίου την αειφόρο ανάπτυξη ενδιαφέρονται. Η αλλαγή στον τρόπο εκμετάλλευσης του φυσικού περιβάλλοντος και η ανάγκη προστασίας του καθιστούν αναγκαία τη συνειδητοποίηση της ανάγκης προσανατολισμού σε ανανεώσιμες μορφές ενέργειας και σε πιο βιώσιμες μορφές ανάπτυξης. Η αναφορά σε παραδοσιακά και σύγχρονα τραγούδια που καλλιεργούν και πηγάζουν από την αγάπη για τη φύση και αναφέρονται σε παραδοσιακές μορφές δημιουργίας ενέργειας, καθώς και η παρατήρηση και ηχογράφηση ήχων από το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον με σκοπό τον προβληματισμό για την επιρροή τους στην ανθρώπινη υγεία και την αξιοποίησή τους στο πλαίσιο της μουσικής δημιουργίας, συγκινούν και εμπνέουν τους/τις εφήβους.

Τα Θεματικά Πεδία του ΠΣ οργανώνονται σε τέσσερις Θεματικούς Οργανωτές, ως εξής:

1ος) Θεματικός οργανωτής: Προσεγγίζω και κατανοώ τις έννοιες και τα βασικά στοιχεία της μουσικής 2ος) Θεματικός οργανωτής: Γνωρίζω τα είδη της μουσικής συγχρονικά, διαχρονικά και γεωγραφικά 3ος) Θεματικός οργανωτής: Συνδέω τη μουσική με άλλες τέχνες, μέσα και επιστήμες 4ος) Θεματικός οργανωτής: Η Μουσική στη ζωή εντός κι εκτός σχολείου.

Οι τέσσερις Θεματικοί Οργανωτές περιλαμβάνουν ως περιεχόμενα συγκεκριμένα Θεματικά Πεδία, τα οποία αναπτύσσονται σπειροειδώς καθ' όλη τη διάρκεια της εκπαίδευσης στο Γυμνάσιο. Οι τρόποι και τα μέσα επίτευξης των στόχων και των προσδοκώμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων που θέτει το ΠΣ Μουσικής ακολουθούν ένα σπονδυλωτό σχήμα ανέλιξης, από το απλό στο σύνθετο και από την πράξη στη θεωρία. Οι Θεματικοί Οργανωτές και τα Θεματικά Πεδία έχουν καθαρά τυπολογικό χαρακτήρα. Δεν ταυτίζονται επομένως με διδακτικές ενότητες. Κατά τη διδακτική πράξη, οι Θεματικοί Οργανωτές και τα Θεματικά Πεδία, αλλά και οι Θεματικές Ενότητες και τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα, διαπλέκονται οργανικά και βρίσκονται σε διαρκή αλληλεπίδραση.

Το τρίπτυχο των μουσικών δραστηριοτήτων Το κλειδί για την προετοιμασία ενός μαθήματος Μουσικής είναι η κατανόηση των ποικίλων διαδικασιών που εμπλέκονται στο τρίπτυχο των μουσικών δραστηριοτήτων της ακρόασης, της εκτέλεσης και της δημιουργίας μουσικής και τους τρόπους με τους οποίους αυτές συντίθενται σε μια μουσική εμπειρία και επιτέλεση. Είναι συνεπώς επιθυμητό οι μαθητές/-τριες να βιώνουν αυτές τις μορφές δραστηριοτήτων μουσικής δημιουργικότητας μέσα από έναν προσανατολισμό που δεν περιορίζεται μόνο στην εξοικείωση και στην κατανόηση μεμονωμένων μουσικών εννοιών και δεξιοτήτων, αλλά τους δίνει τη δυνατότητα να προσεγγίσουν ολιστικά το μουσικό φαινόμενο.

Οι μουσικές δραστηριότητες επιτελούνται μέσα από διαδικασίες ενεργής μάθησης, μαθητοκεντρικών και ομαδοσυνεργατικών πρακτικών, όπου ο/η εκπαιδευτικός λειτουργεί ως εμψυχωτής/-τρια, που ανιχνεύει και ενθαρρύνει την ανάπτυξη των εκφραστικών δυνατοτήτων 

των μαθητών/-τριών και φροντίζει για την καλλιέργεια ενός κλίματος εμπιστοσύνης, αλληλεγγύης, αποδοχής, συλλογικότητας, ευεξίας και ευδαιμονίας στην τάξη.

Ακρόαση

Η δραστηριότητα της ακρόασης δίνει έμφαση στη στοχευμένη, ενεργητική μουσική ακρόαση προκειμένου να προκαλέσει κινητική, λεκτική, συναισθηματική και νοητική ανταπόκριση από τον/την μαθητή/-τρια. Κύριο στόχο αποτελεί η δημιουργία «ενεργητικών ακροατών» μέσα από την ευρύτητα και την εμβάθυνση των εμπειριών ακρόασης που θα αποκτήσει ο/η μαθητής/-τρια στη διάρκεια του μαθήματος της Μουσικής, καθώς και την καλλιέργεια των δικών του/της προτιμήσεων και αισθητικών κριτηρίων. Ο/Η μαθητής/-τρια ακούει και εξερευνά μια ποικιλία από ήχους, παραγόμενους από διαφορετικές ηχητικές πηγές, καθώς και μουσική διαφορετικών στιλ και παραδόσεων. Από τον ελληνικό μουσικό πολιτισμό, την δυτικοευρωπαϊκή μουσική παράδοση, μέχρι τις πιο σύγχρονες και δημοφιλείς μουσικές και τα διεθνή μουσικά είδη, οι δραστηριότητες ακρόασης έχουν στόχο να προκαλέσουν την ανταπόκριση του/της εφήβου/-ης με τη χρήση της φαντασίας του/της και τη σταδιακή ανάπτυξη της μουσικής ευαισθησίας του/της.

Η ακρόαση βέβαια λειτουργεί και κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης και της δημιουργίας μουσικής, οι οποίες περιγράφονται στη συνέχεια. Η δραστηριότητα της μουσικής ακρόασης έχει τις παρακάτω λειτουργίες:

1.Την ανάπτυξη των ακουστικών δεξιοτήτων και της εσωτερικής ακοής των μαθητών/-τριών, όπου μαθαίνουν να αναγνωρίζουν, να αποκωδικοποιούν, να οπτικοποιούν και να αναπαριστούν ήχους με συμβατική ή μη σημειογραφία.

2.Την επαφή των μαθητών/-τριών με ποικίλα μουσικά ακούσματα από διάφορα είδη, στιλ και πολιτισμούς.

3.Τη γνωστική, συναισθηματική και κριτική ανταπόκριση των μαθητών/-τριών σε ποικίλα μουσικά ακούσματα μέσω της ανάλυσης των διαφορετικών δομικών τους χαρακτηριστικών, καθώς και την ανάπτυξη δεξιοτήτων περιγραφής της μουσικής, αξιολόγησης της ερμηνείας, συναισθηματικής αποτίμησης και έκφρασης αισθητικών κρίσεων.

Είναι σημαντικό τα πιο πάνω να επιτευχθούν όχι μόνο μέσα από ηχογραφημένη μουσική, αλλά και μέσα από εμπειρίες ζωντανών συναυλιών, εντός και εκτός σχολείου. Ανεξάρτητα από τη μορφή και τον στόχο που έχει κάθε φορά η δραστηριότητα της ακρόασης στο μάθημα, είναι σημαντικό να δίνεται η ευκαιρία στους/στις μαθητές/-τριες να απολαύσουν τη μουσική που ακούν και να εκφράσουν τα συναισθήματα που τους προκαλεί.

Εκτέλεση

Η εκτέλεση δίνει έμφαση στη σημασία της ενεργητικής μουσικής δημιουργίας, ξεκινώντας με τη φωνή και συνεχίζοντας με τα όργανα, ως μέσο για την ανάπτυξη της μουσικότητας και της κατανόησης της μουσικής.

Κατά τη δραστηριότητα της εκτέλεσης, οι μαθητές/- τριες εκτελούν συνθέσεις ή αυτοσχεδιασμούς ατομικά ή ομαδικά με τη φωνή, το σώμα και μουσικά όργανα στην τάξη τους και σε ευρύτερα ακροατήρια (σχολείο, γονείς, κοινότητα). Μέσα από την εκτέλεση καλλιεργούνται τεχνικές δεξιότητες, δεξιότητες ελέγχου του παραχθέντος ήχου, καθώς και της απόδοσης/ερμηνείας της μουσικής διαφόρων ειδών και στιλ, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην απόλαυση της μουσικής και τη συναισθηματική έκφραση. Επίσης, η γραφή και η ανάγνωση της μουσικής συνδέονται στενά με την ανάπτυξη των δεξιοτήτων των μαθητών/- τριών στο τραγούδι και στην εκτέλεση οργάνων.

Δύο είναι οι κατηγορίες των δραστηριοτήτων της εκτέλεσης οι οποίες μπορούν να πραγματοποιηθούν σε ομάδες (μικρές ή μεγαλύτερες) ή ατομικά: Τραγούδι και Παίξιμο Οργάνων.

Τραγούδι - Φωνητική εκτέλεση

Η φωνή, το πρώτο και το πιο εύκολα προσβάσιμο όργανο που διαθέτει ο άνθρωπος, και το τραγούδι προκαλούν ιδιαίτερη ευχαρίστηση και ταυτόχρονα αποτελούν μέσο για την απόκτηση και την καλλιέργεια των μουσικών δεξιοτήτων. Το τραγούδι αφορά όλους/-ες τους/τις μαθητές/-τριες και είναι πολύ σημαντικό να μπορούν να το χρησιμοποιούν ως μέσο κοινωνικοποίησης και έκφρασης των συναισθημάτων τους σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής.

Ιδιαίτερη σημασία για την επιτυχία των εφήβων στην απόκτηση φωνητικών δεξιοτήτων έχει η καταλληλότητα των τραγουδιών που επιλέγονται: να ανταποκρίνονται στο φωνητικό εύρος των μαθητών/- τριών στο Γυμνάσιο, να έχουν διαστήματα και ρυθμικές αξίες που να αντιστοιχούν στο επίπεδο των φωνητικών δεξιοτήτων και την ετοιμότητά τους να διευρύνουν τις δυνατότητές τους, να παρέχουν ευκαιρίες συμμετοχής σε όλους/ες ανάλογα με τις μαθησιακές τους ανάγκες, το περιεχόμενό τους να είναι κατάλληλο για την εφηβική ηλικία, ελκυστικό, κοντά στα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις τους, ικανό να τους/τις επηρεάσει με θετικό τρόπο, είτε σε ψυχολογικό επίπεδο, είτε σε επίπεδο ιδεών και αξιών. Παράλληλα, ο/η εκπαιδευτικός είναι σημαντικό να εστιάσει στην ανάπτυξη υγιών τεχνικών τραγουδιού, στο κατάλληλο ζέσταμα και χειρισμό της φωνής, ειδικά των αγοριών την περίοδο της μεταφώνησης, η οποία εμφανίζεται συνήθως στις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου. Επιπλέον, στη φωνητική εκτέλεση οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν να πειραματιστούν με φωνητικές, αυτοσχεδιαστικές τεχνικές που παρουσιάζονται σε δημοφιλή είδη μουσικής. Κατά τον σχεδιασμό του μαθήματος πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και οι νέες τεχνολογίες (π.χ. διαδίκτυο, καραόκε, καραόκε με ηλεκτρονικά παιχνίδια, διαδικτυακές εφαρμογές, ψηφιακά εκπαιδευτικά παιχνίδια, εικονικά μουσικά όργανα κ.ά.), που δίνουν μια άλλη διάσταση στο εφηβικό τραγούδι. Ο ρόλος, βέβαια, του/ της εκπαιδευτικού, ως καλού προτύπου προς μίμηση, παραμένει αναντικατάστατος.

Οργανοχρησία - Οργανική εκτέλεση

Πρωταρχικό μέλημα στη χρήση οργάνων σε όλη τη διάρκεια της εκπαίδευσης στο Γυμνάσιο είναι οι μαθητές/-τριες να έχουν όσο το δυνατόν περισσότερες εμπειρίες με μουσικά όργανα. Στόχος είναι να αγαπήσουν τα μουσικά όργανα ως προέκταση του σώματός τους, να τα σέβονται ως μέσα παραγωγής μουσικής και να τα χρησιμοποιούν, τόσο εντός όσο και εκτός σχολείου, ως μέσο εκτέλεσης της μουσικής και μέσο με το οποίο μπορούν να σωματοποιήσουν και να εκφράσουν τις μουσικές ιδέες και τα συναισθήματά τους.

Ως γενική αρχή, η ενασχόληση με τα όργανα είναι εμπειρική. Οι μαθητές/-τριες μαθαίνουν να κρατούν σωστά και να χειρίζονται ένα ή περισσότερα μουσικά όργανα, όπως ιδιόφωνα και μεμβρανόφωνα, όργανα Orff, φλογέρες, αρμόνιο/πιάνο, κιθάρα, γιουκαλίλι ή ακόμα αυτοσχέδια μουσικά όργανα αναπτύσσοντας τεχνικές δεξιότητες, δεξιότητες συντονισμού χεριού-ματιού, συγ-χρονισμού και συμμετοχής σε μουσικά σύνολα, παιξίματος «με το αυτί», ερμηνείας και έκφρασης. Επιπλέον, δίνεται έμφαση στο σώμα ως μουσικό όργανο και στον πειραματισμό με ήχους που μπορούν να παραχθούν από αυτό.

Η ενασχόληση με τα όργανα γίνεται πιο μεθοδική με την εισαγωγή της ευρωπαϊκής σημειογραφίας. Εδώ μπαίνουν οι βάσεις για τον σωστό χειρισμό των οργάνων και τη δημιουργική χρήση τους (χειρισμός επικρουστήρων, χειρισμός της αναπνοής, σωστό κράτημα, σεβασμός στα όργανα ως αντικείμενα, παίξιμο- παύση και αυτοσυγκράτηση, ανταπόκριση σε οδηγίες μαέστρου, παραγωγή ποιοτικού ήχου, παραγωγή ποικίλων ήχων, ανάπτυξη μουσικών αλληλεπιδράσεων και διαλόγων κ.λπ.). Η χρήση της τεχνολογίας μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά (ηλεκτρονικά όργανα, ΜΟ keyboards, εικονικά μουσικά όργανα κ.ά.). Επιπλέον, η αξιοποίηση ηχογόνων αντικειμένων ή ακόμα η κατασκευή αυτοσχέδιων μουσικών οργάνων από ανακυκλώσιμα υλικά μπορεί να συμβάλει τόσο στη βιωματική κατανόηση των φυσικών παραμέτρων του ήχου, όσο και στην καλλιέργεια του σεβασμού και της αγάπης προς το ίδιο το μουσικό όργανο, καθώς και προς το φυσικό περιβάλλον και τα υλικά του. Σημαντικό είναι οι μαθητές/-τριες να ηχογραφούν τις εκτελέσεις τους, να τις αναστοχάζονται, να τις αξιολογούν και να δέχονται τα σχόλια άλλων, με σκοπό τη βελτίωσή τους.

Οι μαθητές και οι μαθήτριες ενθαρρύνονται να παίζουν σε ομάδες με συναίσθηση του ρόλου τους σε αυτές, αλλά και ατομικά (σόλο). Ενθαρρύνονται επίσης να παίζουν σε εκδηλώσεις της σχολικής, της τοπικής, της ευρύτερης κοινότητας ή ακόμα σε διαδικτυακές κοινότητες μουσικής ή πολύτεχνης έκφρασης και δημιουργίας, σε συνέργεια με άλλα σχολεία, συλλόγους, πολιτιστικούς φορείς, φιλαρμονικές, μουσικούς και καλλιτέχνες.

Μουσική δημιουργία: Σύνθεση και Αυτοσχεδιασμός

Κεντρικό στόχο της κατηγορίας αυτής δραστηριοτήτων αποτελεί η ανάπτυξη της δημιουργικότητας του/ της εφήβου/-ης, η οποία πραγματοποιείται μέσα από τη χρήση των μουσικών γνώσεων και δεξιοτήτων που έχει αποκτήσει, σε δικές του/της μουσικές δημιουργικές εργασίες.

Η ακρόαση ποικιλίας μουσικών ειδών και παραδόσεων, το τραγούδι και το παίξιμο οργάνων επεκτείνονται πολύ φυσικά σε δραστηριότητες μουσικής δημιουργίας. Με τις δραστηριότητες του αυτοσχεδιασμού και της σύνθεσης (με φωνή, όργανα, κίνηση ή/και με χρήση ΤΠΕ και μουσικής τεχνολογίας) παρέχεται στους/στις μαθητές/-τριες ένα μέσο αυτοέκφρασης και επικοινωνίας με τους άλλους. Οι μαθητές και οι μαθήτριες επιλέγουν και επεξεργάζονται ένα μεγάλο εύρος ηχογόνων πηγών, καλλιεργώντας παράλληλα την κριτική σκέψη τους, μέσα από τις διάφορες επιλογές που πρέπει να κάνουν για τον συνδυασμό και την οργάνωση των στοιχείων της μουσικής, έτσι ώστε να αποδώσουν και να μεταδώσουν με τον καλύτερο τρόπο μουσικές ιδέες, εικόνες και συναισθήματα.

Ο αυτοσχεδιασμός είναι η αυθόρμητη δημιουργία μουσικής χωρίς οποιαδήποτε πρόθεση για αναθεώρηση ή βελτίωση, είναι μια δημιουργία της στιγμής, η οποία αποδεσμεύει τον/τη μαθητή/-τρια από τη σημειογραφία και τους περιορισμούς της. Ο αυτοσχεδιασμός μπορεί να είναι φωνητικός, κινητικός ή με όργανα. Η σύνθεση αναφέρεται στη δημιουργία μουσικής, όπου υπάρχουν δυνατότητες πειραματισμού, επιλογής, απόρριψης, διόρθωσης, βελτίωσης, μέχρι την κατάληξη στο καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, και τέλος την καταγραφή της τελικής μορφής της σύνθεσης. Και οι δύο μορφές μουσικής δημιουργίας είναι εξίσου σημαντικές, γιατί προσφέρουν ευκαιρίες ανάδειξης της δημιουργικότητας των παιδιών και καλλιέργειας της πρωτοτυπίας και της δεξιότητας εξεύρεσης λύσεων.

Επίσης, μέσα από τις παραπάνω δραστηριότητες μουσικής δημιουργίας, ο/η μαθητής/-τρια αναγνωρίζει τη σημασία της μουσικής σημειογραφίας και της καταγραφής της μουσικής. Έτσι, η χρήση σημειογραφίας -αυτοσχέδιας, εικονικής, γραφικής, απλής ή τυποποιημένης- μπορεί να αξιοποιηθεί για την καταγραφή των μουσικών ιδεών των παιδιών, όπως επίσης και η χρήση ηλεκτρονικών και ψηφιακών μέσων καταγραφής. Μία ακόμα διάσταση της μουσικής δημιουργίας αποτελεί η ευαισθητοποίηση των μαθητών και των μαθητριών σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα κατά την ακρόαση, την εκτέλεση, τη χρήση των έργων άλλων δημιουργών, όπως και κατά τη δημοσίευση και τον διαμοιρασμό δικών τους καλλιτεχνικών δημιουργιών.

Δ. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ - ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

Στην ενότητα αυτή αναφέρονται συνοπτικά συγκεκριμένες διδακτικές προσεγγίσεις, οι οποίες έχουν ιδιαίτερη συνάφεια με τη διδασκαλία της μουσικής. Οι κατευθύνσεις που προσφέρονται από τις παρακάτω διδακτικές προσεγγίσεις αναμένεται ότι θα διευκολύνουν τον/την εκπαιδευτικό στην κατανόηση της φιλοσοφίας του παρόντος ΠΣ και στην ερμηνεία των προτεινόμενων δραστηριοτήτων που περιλαμβάνονται στην ψηφιακή εκδοχή του. Ο σκοπός είναι να ενδυναμωθεί ο/η εκπαιδευτικός στις επιλογές του/της και να έχει την ελευθερία και την ευελιξία να διαμορφώσει το πρόγραμμα και το περιεχόμενό του, σύμφωνα με τις ανάγκες των μαθητών/-τριών του/της, τα δεδομένα του σχολείου και τις δικές του/της δεξιότητες, ικανότητες και προτιμήσεις.

Βιωματική προσέγγιση

Το Πρόγραμμα Σπουδών Μουσικής βασίζεται στις αρχές της βιωματικής/ενεργητικής μάθησης και διδασκαλίας. Επιδιώκεται η θεωρία να γίνεται κατανοητή μέσα από βιωματικές εμπειρίες των μαθητών/- τριών και κάθε νέα έννοια και δεξιότητα να κατακτάται αξιοποιώντας πάντοτε κατάλληλα και χτίζοντας πάνω στην προϋπάρχουσα γνώση και στα ενδιαφέροντά τους. Η γνώση είναι καλύτερα να αποκτάται μέσα από την εξερεύνηση και να δίνονται ευκαιρίες στους/στις μαθητές/-τριες να αναλύσουν, να πειραματιστούν και να αναζητήσουν λύσεις, μέσα από τη χρήση δραστηριοτήτων παιγνιώδους χαρακτήρα.

Διαθεματική προσέγγιση

Στόχο των σύγχρονων αναζητήσεων στην εκπαίδευση αποτελεί η διασύνδεση της σχολικής γνώσης με τη βιωματική εμπειρία του παιδιού, την οποία αποκτά στον ενιαίο κόσμο όπου κινείται. Οι διαθεματικές και διεπιστημονικές διδακτικές προσεγγίσεις επιχειρούν την υπέρβαση των διαχωριστικών ορίων που έχουν θέσει οι διαφορετικοί επιστημονικοί κλάδοι στη διάρκεια των ετών, ώστε να επιτευχθούν μορφές συνεργασίας και σύμπραξης μεταξύ των διδασκόμενων μαθημάτων, με σκοπό την ενιαία προσέγγιση μιας Θεματικής Ενότητας από όλες τις δυνατές πλευρές.

Κάθε προσέγγιση, διαθεματική ή διεπιστημονική, οφείλει να οργανώνεται με προσοχή, ώστε τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα να είναι ξεκάθαρα, προκειμένου να επιτευχθούν ουσιαστικές διασυνδέσεις ανάμεσα στα συνεργαζόμενα γνωστικά αντικείμενα και να προαχθούν γνωστικοί στόχοι και ανάπτυξη δεξιοτήτων σε όλα τα εμπλεκόμενα πεδία. Ο/Η εκπαιδευτικός χρειάζεται να αποσαφηνίσει με επάρκεια τις έννοιες και να προσδιορίσει επακριβώς τα επιδιωκόμενα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα, σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο, ώστε να αποτραπεί η μονοσήμαντη, εργαλειακή και καλλωπιστική παρουσία της μουσικής.

Μια σύγχρονη διεπιστημονική-διαθεματική προσέγγιση αποτελεί η φιλοσοφία STEΑM, ένα μοντέλο εκπαίδευσης με έμφαση στην καινοτομία μέσα από τη συνεργασία διαφορετικών επιστημών. Ο όρος STEΑM αποτελεί ακρωνύμιο των λέξεων Επιστήμη (Science), Τεχνολογία (Technology), Μηχανική (Engineering), Τέχνες (Α) και Μαθηματικά (Mathematics). Πρόκειται για ένα ολιστικό μοντέλο που επιπλέον εστιάζει στην ανάπτυξη των λεγόμενων «δεξιοτήτων του 21ου αιώνα», όπως της δημιουργικότητας, της κριτικής σκέψης, της επικοινωνίας και της συνεργασίας, με σκοπό την προετοιμασία των νέων πολιτών για τις επερχόμενες αλλαγές της σύγχρονης εποχής. Κυρίαρχη μεθοδολογία αποτελεί η διεπιστημονική έρευνα, που βασίζεται στη διερεύνηση, την αναζήτηση δημιουργικών λύσεων και την ανακάλυψη νέων δρόμων σε αυθεντικά προβλήματα. Η αξιοποίηση του μαθήματος της Μουσικής στο πλαίσιο της φιλοσοφίας STEΑM μπορεί να εφοδιάσει τους μαθητές και τις μαθήτριες με νέους δημιουργικούς τρόπους σκέψης, χωρίς όρια και περιορισμούς, να αναπτύξει τη φαντασία και να προσφέρει δυνατότητες για νοητικές ακροβασίες από το λογικό και το συνηθισμένο στο καινούριο και πρωτότυπο.

Συνεργατική μάθηση

Οι σύγχρονες προσεγγίσεις διδασκαλίας και μάθησης, οι οποίες χρησιμοποιούν μικρές ομάδες σε διάφορες μορφές ομαδοκεντρικών και συνεργατικών προσεγγίσεων, επιδρούν θετικά στις επιδόσεις των μαθητών και των μαθητριών, στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησής τους και βελτιώνουν τις μεταξύ τους σχέσεις, μεγιστοποιώντας τα αποτελέσματα της διδασκαλίας ως επακόλουθο της κοινωνικής μάθησης. Βέβαια, η ύπαρξη ομάδων μέσα στην τάξη δεν καθιστά από μόνη της αποτελεσματική τη διαδικασία. Απαιτείται συστηματική καλλιέργεια δεξιοτήτων συνεργατικής μάθησης, αλλά και κατάλληλη οργάνωση και ενορχήστρωση της τάξης από την πλευρά του/της εκπαιδευτικού, ώστε η συνεργασία των μαθητών/-τριών να είναι γόνιμη και δημιουργική.

Η μουσική διδασκαλία, η οποία βασίζεται στην ομαδο-συνεργατική μάθηση, επικεντρώνεται στη μουσική αλληλεπίδραση ανάμεσα στους μαθητές και τις μαθήτριες. Ο/Η εκπαιδευτικός αναλαμβάνει να καθοδηγήσει τους/ τις μαθητές/-τριες προς τη σωστή κατεύθυνση, επιβλέποντας και διευκολύνοντας τη μάθηση και τις μουσικές διεργασίες, λειτουργώντας ταυτόχρονα ως μοντέλο σε ένα περιβάλλον αλληλεπίδρασης και μάθησης. Οι μαθητές/-τριες αναλαμβάνουν ένα μέρος του ρόλου του/της εκπαιδευτικού, αποτελούν μοντέλο ο ένας/η μία για τον/ την άλλον/-η, βοηθούν ο ένας/η μία τον/την άλλον/-η, ώστε να αποκτήσουν μουσικές δεξιότητες και γνώσεις, αλλά και την αίσθηση του ανήκειν σε μια κοινότητα ενισχύοντας τους μεταξύ τους δεσμούς. Η πρόκληση στην προσέγγιση αυτή της μουσικής διδασκαλίας και μάθησης είναι η βέλτιστη ενεργοποίηση της μουσικής δραστηριότητας των παιδιών, της μουσικής φαντασίας και της μαθησιακής διεργασίας μέσα από τυπικές και άτυπες μορφές εκπαίδευσης. Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οι μαθητές και οι μαθήτριες αναλαμβάνουν με φυσικό τρόπο μια ποικιλία μουσικών ρόλων και καθηκόντων ως ομότιμοι και συνεργάτες.

Διαφοροποιημένη διδασκαλία

Διαφοροποιημένη διδασκαλία καλείται η διαδικασία μέσω της οποίας διδάσκουμε τους/τις μαθητές/-τριες με ποικίλους και ιεραρχημένους, βάσει κριτηρίων, τρόπους μέσα και διαδικασίες, έτσι ώστε να ανταποκριθούμε στις διαφορετικές ανάγκες τους. Στη σύγχρονη τάξη και στο σύγχρονο σχολείο είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός ότι όλοι/-ες οι μαθητές/-τριες διαφέρουν μεταξύ τους. Η δι-αφορά μπορεί να είναι κοινωνική, πολιτισμική, νοητική, οικονομική, σωματική, ακόμα και ηλικιακή. Οι μαθητές/- τριες βρίσκονται σε διάφορα επίπεδα όσον αφορά στην επίδοσή τους και αναπόφευκτα έχουν πολύ διαφορετικά προφίλ νοημοσύνης και στιλ μάθησης. Χαρακτηρίζονται από ποικιλία αναγκών, ενδιαφερόντων και εμπειριών. Επομένως, το περιεχόμενο και οι διδακτικές στρατηγικές που χρησιμοποιεί ο/η εκπαιδευτικός είναι καλό να διαφοροποιούνται και να εξατομικεύονται ανάλογα με τις μουσικές προτιμήσεις των μαθητών/-τριών, τις μουσικές δεξιότητές τους, καθώς και τις ανάγκες τους. Με τον τρόπο αυτό, περισσότεροι/-ες μαθητές/-τριες θα συμμετάσχουν στις δραστηριότητες και θα καλλιεργήσουν τις μουσικές τους δεξιότητες και ως αποτέλεσμα θα βιώσουν το αίσθημα της επιτυχίας με την κατάκτηση της γνώσης μέσω της συμμετοχής τους σε μια κοινότητα μάθησης.

Διαπολιτισμική διδασκαλία

Η μουσική, ως μια δραστηριότητα στην οποία συμμετέχουν όλοι οι άνθρωποι, εμπεριέχει διαδικασίες οι 

οποίες μπορούν να ενισχύσουν τις αρχές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης: την προώθηση της δημοκρατίας, της πολιτειότητας και της ειρήνης ανάμεσα στους ανθρώπους σε ατομικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο, την εξάλειψη του φανατισμού και της βίας, την καλλιέργεια της ανοχής και της αποδοχής, την καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων, των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων, της ξενοφοβίας, του ρατσισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού που απορρέουν από τη μη αποδοχή της ιδιαιτερότητας και της διαφορετικότητας.

Μια ισορροπημένη και δημοκρατική μουσική παιδεία θα πρέπει να δημιουργεί καταστάσεις μουσικής επικοινωνίας εντός και εκτός σχολικού χώρου, με τις οποίες να προάγει και να προωθεί τον μουσικό πλουραλισμό, στο πλαίσιο του οποίου θα μπορούν να γίνουν αποδεκτές, να συνυπάρξουν και να αναπτυχθούν μαζί πολλές εθνικές και πολιτισμικές ταυτότητες (σε επίπεδο χωρών, εθνών, πολιτισμών και μικρότερων ομάδων). Επιπλέον, πρέπει να διασφαλίζεται η ισότιμη πρόσβαση στο μάθημα της Μουσικής για όλους/-ες τους/τις μαθητές/-τριες, ανεξάρτητα από μαθησιακές δυσκολίες, αναπηρία, έμφυλες ταυτότητες, κοινωνικοοικονομική κατάσταση, θρησκευτικό υπόβαθρο, φυλή, εθνότητα, γλώσσα, μετανάστευση, πεποιθήσεις, ή στάσεις ζωής. Ο/Η κάθε μαθητής/-τρια πρέπει να έχει την ευκαιρία να αναπτύξει τη δική του/ της μουσική ταυτότητα και επομένως, παράλληλα με τη γνωριμία, την αναγνώριση της αξίας, την κατανόηση και τον σεβασμό του «άλλου», να καλλιεργείται η γνώση του «εαυτού», η ανάπτυξη δηλαδή μιας ισχυρής προσωπικής ταυτότητας. Η επιλογή ενός ποικίλου ρεπερτορίου από διαφορετικές μουσικές κουλτούρες και παραδόσεις, παράλληλα με τη μελέτη του ελληνικού μουσικού πολιτισμού, χωρίς όμως διάθεση εθνοκεντρισμού και ξεκινώντας από το πολιτισμικό υπόβαθρο και τα βιώματα των παιδιών στο πλαίσιο ενός διαμορφούμενου πολυπολιτισμικού περιβάλλοντος στο σύγχρονο ελληνικό σχολείο, μπορεί να συμβάλει στη σύνδεση και επικοινωνία του/ της εκπαιδευτικού με τα παιδιά, την προσωπική τους ιστορία και την κοινότητα του σχολείου, παρέχοντας ευκαιρίες για γονική και κοινοτική υποστήριξη καθώς και συμμετοχή στη μουσική δημιουργία. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να διερευνηθούν νέες δημιουργικές πολιτισμικές ανταλλαγές, καθώς και να αναπτυχθούν η ανοχή και ο σεβασμός για τη διαφορετικότητα και τον «άλλον» στη σχολική και την ευρύτερη κοινότητα, οδηγώντας τελικά το σχολείο σε αποτελεσματικότερες πρακτικές συμπερίληψης και καθιστώντας το μάθημα της Μουσικής εν δυνάμει μοχλό αλλαγής της κοινωνίας.

Χρήση μουσικής τεχνολογίας και τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας

Η απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που εντάσσονται στον «ψηφιακό γραμματισμό» και συνδέονται με τους στόχους, τους σκοπούς και τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα της μουσικής εκπαίδευσης είναι πλέον απαραίτητη. Η ενσωμάτωση της ψηφιακής τεχνολογίας έχει δημιουργήσει απεριόριστες προοπτικές στη διδασκαλία και στη μάθηση της μουσικής. Τα εργαλεία και οι εφαρμογές που αξιοποιούν την ψηφιακή τεχνολογία, καθώς και η μουσική τεχνολογία που είναι διαθέσιμη, μπορούν να προσφέρουν ευκαιρίες και δυνατότητες που προηγουμένως δεν ήταν εφικτές, ειδικά σε τομείς που αφορούν τη δημιουργικότητα, τη διαθεματικότητα, την ανάπτυξη κινήτρων, την τόνωση της αυτοεκτίμησης του/της μαθητή/-τριας, την επικοινωνία με ακροατήρια εκτός τάξης και την εξατομίκευση του μαθήματος. Παρέχει, επίσης, τη δυνατότητα σε μαθητές/-τριες που δε διαβάζουν μουσική σημειογραφία να συνθέσουν μουσική, ενώ επιτρέπει στα παιδιά με ειδικές ανάγκες και μαθησιακές δυσκολίες να ξεπεράσουν τους περιορισμούς που επιβάλλει η παραδοσιακή διδασκαλία και μάθηση. Ωστόσο, η χρήση των νέων τεχνολογιών δεν πρέπει να αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά να γίνεται στο πλαίσιο εξυπηρέτησης των μουσικών στόχων του ΠΣ και μέσα από παιδαγωγικές προσεγγίσεις που προάγουν την κριτική, αναλυτική και δημιουργική σκέψη, τη συνεργατική μάθηση, την αυτενέργεια, τη λήψη πρωτοβουλιών, την εξερεύνηση και τον πειραματισμό. Η πρόσβαση σε ψηφιακό περιεχόμενο και ψηφιακές λειτουργίες διευκολύνουν την οργάνωση και τη διαχείριση των μαθημάτων. Τα ψηφιακά βιβλία μουσικής αποτελούν μια ακόμα επιλογή για τον/την εκπαιδευτικό μουσικής. Ενδεικτικά, μέσω του Φωτόδεντρου - του Εθνικού Συσσωρευτή Ψηφιακού Περιεχομένου - είναι εύκολη η αναζήτηση και η πρόσβαση σε ψηφιακό υλικό (εφαρμογές, πειράματα, κουίζ, παιχνίδια, παρουσιάσεις, βίντεο, ψηφιακά σενάρια κ.τ.λ.). Όλα αυτά μπορούν να αξιοποιηθούν ελεύθερα μέσω του διαδικτύου, εντός και εκτός σχολείου και είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για την οργάνωση της εξ αποστάσεως σύγχρονης και ασύγχρονης διδασκαλίας του μαθήματος της Μουσικής.

Δημιουργία Μουσικών Συνόλων

Στο Γυμνάσιο, στο πλαίσιο του προαιρετικού προγράμματος «Μουσικά Σύνολα» (πρώην «Διοργάνωση μαθητικής χορωδίας») είναι δυνατή η δημιουργία ποικίλων μουσικών συνόλων ανάλογα με τις ανάγκες του μαθήματος της Μουσικής και τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα, τις μουσικές δεξιότητες και προτιμήσεις των μαθητών/-τριών, τις ιδιαίτερες δεξιότητες του/της εκπαιδευτικού και τις ανάγκες υποστήριξης σχολικών προγραμμάτων ή εκδηλώσεων. Τα Μουσικά Σύνολα μπορούν να περιλαμβάνουν μικρά οργανικά και χορωδιακά σύνολα, συνδυασμούς οργανικών και φωνητικών συνόλων, καθώς και σύνολα με διακαλλιτεχνικές και πολύτεχνες προσεγγίσεις. Απώτερος σκοπός, μέσα από διαδικασίες τυπικής και άτυπης μουσικής μάθησης, είναι το μοίρασμα μουσικών και συναισθηματικών εμπειριών, η ανάπτυξη μουσικών δεξιοτήτων, γνώσεων και στάσεων, η δημιουργία μουσικών κοινοτήτων και αλληλεπιδράσεων μεταξύ των μαθητών/-τριών, η σύνδεση με την ευρύτερη κοινότητα μέσα από τη μουσική επιτέλεση και η ανάπτυξη μιας προοπτικής δια βίου ενασχόλησης με τη μουσική. Στο πλαίσιο των Μουσικών Συνόλων προτείνεται η ανάπτυξη συνεργασιών με άλλα μουσικά σύνολα δήμων, φορέων, σχολείων, συλλόγων ή με καλλιτέχνες της ευρύτερης εξωσχολικής κοινότητας, καθώς και η διακαλλιτεχνική συνεργασία με άλλες ειδικότητες εκπαιδευτικών, όπως εικαστικών και θεατρικής αγωγής.

Καλλιέργεια δεξιοτήτων 21ου αιώνα

Στο πλαίσιο της κοινωνίας της γνώσης και με την έλευση της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης αναδύεται όλο και περισσότερο η ανάγκη για ανάπτυξη των δεξιοτήτων των μαθητών/-τριών, ώστε να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες προκλήσεις. Μερικές από αυτές τις δεξιότητες που πρέπει να αναπτύξουν οι σύγχρονοι πολίτες του 21ου αιώνα, σύμφωνα με την ανάπτυξη διεθνών πλαισίων για τις δεξιότητες, αποτελούν η προσαρμοστικότητα, η οργάνωση της πληροφορίας, η ομαδική εργασία, η επίλυση προβλήματος, η κατασκευή της γνώσης, η κριτική σκέψη, η ευελιξία, ο ψηφιακός γραμματισμός, η δημιουργικότητα, η καινοτομία. Παράλληλα, μεγάλη σημασία έχει η ανάπτυξη των μη γνωστικών δεξιοτήτων που είναι πιο προσανατολισμένες στις διαπροσωπικές σχέσεις στην καθημερινή ζωή, δεξιότητες που αναφέρονται ως ήπιες δεξιότητες, δεξιότητες ζωής, κοινωνικές και προσωπικές δεξιότητες κ.ά. Όλες αυτές οι δεξιότητες που παραδοσιακά δε διδάσκονταν στα σχολεία θεωρείται πλέον απαραίτητο να εισαχθούν στο σχολικό πρόγραμμα, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να χαράξουν μια επιτυχημένη πορεία κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής τους, αλλά και αργότερα, ως ενήλικες πια, επαγγελματίες και πολίτες. Το μάθημα της Μουσικής προσφέρει πολλές ευκαιρίες ανάπτυξης μη μουσικών δεξιοτήτων, όπως είναι οι δεξιότητες γραμματισμού, οι σωματικές, οι εκφραστικές, οι δημιουργικές, οι δεξιότητες αξιολόγησης, οι οργανωτικές, οι κοινωνικές, οι δεξιότητες αυτορρύθμισης και ενσυναίσθησης.

Ε. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Η αξιολόγηση στην εκπαίδευση αποτελεί ένα ισχυρό διδακτικό εργαλείο. Είναι ουσιαστικό μέρος όλης της διδακτικής διαδικασίας, γιατί είναι το μέσο προσδιορισμού του βαθμού επιτυχίας των προσδοκώμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων. Κύριος σκοπός της αξιολόγησης στο μάθημα της Μουσικής είναι, αφενός να βοηθήσει τον/την εκπαιδευτικό να κατανοήσει σε βάθος αυτά που γνωρίζουν οι μαθητές/-τριες, ώστε να μπορεί να πάρει παιδαγωγικές αποφάσεις, βασισμένες σε πραγματικά δεδομένα, και αφετέρου να βοηθήσει τους/τις ίδιους/-ες μαθητές/-τριες στην πορεία των μαθησιακών αποτελεσμάτων τους, κατά την εξέταση των δεξιοτήτων/ικανοτήτων τους μέσα από αυθεντικές, ρεαλιστικές δράσεις. Η αξιολόγηση δεν ταυτίζεται με την ποσοτικοποίηση των επιτευγμάτων των μαθητών/-τριών, αλλά περιλαμβάνει επίσης την παρακολούθηση της πορείας και της διαδικασίας προς το τελικό αποτέλεσμα, καθώς και την ανατροφοδότηση των μαθητών/-τριών για όλα αυτά (διαμορφωτική αξιολόγηση). Επίσης, η αξιολόγηση παρέχει πολύτιμες πληροφορίες στον/στην εκπαιδευτικό σχετικά με τις συνθήκες που επικρατούν στη διδασκαλία-μάθηση, καθώς και με τις δυσκολίες ή τις αδυναμίες των μαθητών/-τριών, ώστε ο/η εκπαιδευτικός να είναι σε θέση να αναπροσαρμόσει τη διδασκαλία του/της. Μια αποδοτική αξιολόγηση πρέπει να σχετίζεται πλήρως με όλα τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα που έχουν ορισθεί από τον/την εκπαιδευτικό, να βελτιώνει τις μεταγνωστικές ικανότητες των μαθητών/-τριών, να ενισχύει τα κίνητρα, την αυτοπεποίθηση και την ενεργή συμμετοχή τους και να αποτελεί αφετηρία για περαιτέρω μάθηση. Ο/Η εκπαιδευτικός μπορεί να συνδυάζει διάφορες στρατηγικές, όπως τεστ αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης, ρουμπρίκες αξιολόγησης, εννοιολογικούς χάρτες, φακέλους επιτευγμάτων, συνθετικές δημιουργικές εργασίες, ημερολόγια, το μοντέλο της ανεστραμμένης τάξης και παρατήρηση.

ΣΤ. Αναλυτική Απεικόνιση του Προγράμματος Σπουδών

(Βλέπε στο οικείο ΦΕΚ)

Το παρόν Πρόγραμμα Σπουδών θα εφαρμοστεί πιλοτικά - σε συνδυασμό με τα ισχύοντα Προγράμματα Σπουδών - σε όλα τα Πρότυπα και Πειραματικά Γυμνάσια της χώρας κατά το σχολικό έτος 2022-2023.

Η περαιτέρω εφαρμογή του θα ορισθεί με νέα υπουργική απόφαση.

Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Αθήνα, 22 Μαρτίου 2023