Προεδρικό Διάταγμα 434/1995 - ΦΕΚ 248/Α/30-11-1995

Μέτρα για τη διατήρηση και προστασία των αυτόχθονων φυλών των αγροτικών ζώων.

Έχοντας υπόψη:
1.Τις διατάξεις:
α) Της παρ. 2 του άρθρου 14 του Ν. 1564/1985 «Οργάνωση παραγωγής και εμπορίας του πολλαπλασιαστικού υλικού φυτικών ειδών» (Α’ 164).
β) Του άρθρου 29Α του Ν. 1558/1985 «Κυβέρνηση και Κυβερνητικά όργανα» (Α' 137), όπως αυτό προστέθηκε με το άρθρο 27 του Ν. 2081 /1992 «Ρύθμιση του θεσμού των Επιμελητηρίων, τροποποίηση των διατάξεων του Ν. 1712/1987 για τον εκσυγχρονισμό των επαγγελματικών οργανώσεων των εμπόρων, βιοτεχνών και λοιπών επαγγελματιών και άλλες διατάξεις» (Α' 154).
2.Την 397456/2.10.1995 απόφαση του Πρωθυπουργού και του Υπουργού Γεωργίας «Ανάθεση αρμοδιοτήτων στους Υφυπουργούς Γεωργίας Αλέξανδρο Ακριβάκη και Αλέξανδρο Δαμιανίδη» (Β' 833).
3.Το γεγονός ότι από τις διατάξεις του παρόντος διατάγματος προκαλείται δαπάνη σε βάρος του κρατικού προϋπολογισμού ύψους 5.000.000 δραχμών περίπου για το τρέχον οικονομικό έτος και 10.000.000 δραχμών περίπου για καθένα από τα επόμενα οικονομικά έτη, η οποία θα καλυφθεί από πιστώσεις που έχουν εγγράφει στον κρατικό προϋπολογισμό στον ειδικό φορέα 29/110 και ΚΑΕ 5322.
4.Την 492/1995 γνωμοδότηση του Συμβουλίου της Επικρατείας, με πρόταση του Υφυπουργού Γεωργίας, αποφασίζουμε:

Άρθρο 1
Σκοπός Πεδίο εφαρμογής
1.Σκοπός του παρόντος διατάγματος είναι η θέσπιση ενός πλαισίου κανόνων και δραστηριοτήτων για την προστασία και διατήρηση της γενετικής ποικιλομορφίας των αυτόχθονων φυλών αγροτικών ζώων εντός ή εκτός των οικοσυστημάτων στα οποία διαβιούν για λόγους επιστημονικούς, οικονομικούς και διατήρησης της φυσικής κληρονομιάς.
2.Οι διατάξεις του παρόντος διατάγματος εφαρμόζονται, σε όλα τα εκτρεφόμενα είδη των αγροτικών ζώων, τόσο στο φυσικό τους οικοσύστημα, όσο και εκτός αυτού.

Άρθρο 2
Ορισμοί
Για τους σκοπούς του παρόντος διατάγματος νοείται ως:
α) Αγροτικό ζώο: κάθε ζώο το οποίο εκτρέφεται, ελεύθερο ή σταυλισμένο, σε ελεγχόμενες συνθήκες με σκοπό τον προσπορισμό οικονομικού οφέλους.
β) Αυτόχθονο γενετικό υλικό: οι γηγενείς πληθυσμοί, φυλές ή σειρές αγροτικών ζώων που δημιουργήθηκαν στον ελλαδικό χώρο χωρίς την ουσιαστική επέμβαση της γενετικής επιστήμης.
γ) Πληθυσμός: το σύνολο των ζώων ενός συγκεκριμένου είδους, που συνιστούν μια αναπαραγωγική κοινότητα.
δ) Φυλή: σύνολο ζώων του αυτού είδους με κοινή καταγωγή και με συγκεκριμένα μορφολογικά και παραγωγικά χαρακτηριστικά με τα οποία διαφοροποιούνται από το σύνολο των ζώων του είδους.
ε) Σειρά: μικρή κλειστή ομάδα ατόμων συγκεκριμένης φυλής, η οποία διαφοροποιείται από τα άλλα άτομα της φυλής ως προς ορισμένα μορφολογικά και παραγωγικά χαρακτηριστικά.
στ) Κλειστή αναπαραγωγή: η σύζευξη μεταξύ των ατόμων που ανήκουν αποκλειστικά στην ίδια σειρά ή οικογένεια.
ζ) Οικότοπος ή βιότοπος μιας αυτόχθονης φυλής αγροτικών ζώων: το περιβάλλον στο οποίο ζει το είδος καθ’ όλη τη διάρκεια του βιολογικού του κύκλου ή σε διάφορα στάδια αυτού.
η) Αρμόδια υπηρεσία: η καθ' ύλη αρμόδια κεντρική ή περιφερειακή ζωοτεχνική υπηρεσία του Υπουργείου Γεωργίας.

Άρθρο 3
Διάκριση του αυτόχθονου ζωικού γενετικού υλικού και κριτήρια κατάταξής του
1.Το υπό προστασία αυτόχθονο ζωικό γενετικό υλικό διακρίνεται σε:
α) μη προσδιορισμένους πληθυσμούς που είναι δυνατό να απαρτίζονται από φυλές, τύπους φυλών ή σειρές.
β) φυλές ή σειρές, όπως ορίζονται στις περιπτώσεις δ και ε του άρθρου 2 του παρόντος.
2.Κριτήρια για την κατάταξη του ζωικού γενετικού υλικού σε κατηγορίες ορίζονται, ανάλογα με το βαθμό κινδύνου εξαφάνισής του, τα εξής:
α) Ο συνολικά διαπιστωμένος αριθμός των ατόμων του πληθυσμού, της φυλής ή της σειράς.
β) Η ένταση της μείωσης του αριθμού των ατόμων του πληθυσμού, της φυλής ή της σειράς.
γ) Το δραστικό μέγεθος ή το ενεργό μέρος του πληθυσμού.

Άρθρο 4
Κατηγορίες ζωικού γενετικού υλικού
1.Το αυτόχθονο ζωικό γενετικό υλικό κατατάσσεται με βάση τα κριτήρια της παρ. 2 του άρθρου 3 στις παρακάτω κατηγορίες:
α) Κατάσταση εξαφάνισης: όταν έχουν απομείνει ελάχιστα άτομα ενός πληθυσμού ή φυλής ή σειράς, οπότε καθίσταται προβληματικός ο εντοπισμός τους και ο κίνδυνος εξαφάνισής τους είναι άμεσος.
β) Κατάσταση επισφαλής: όταν ο αριθμός των ατόμων είναι μικρός και η λήψη μέτρων είναι απαραίτητη για τη διατήρηση του πληθυσμού, της φυλής ή της σειράς.
γ) Κατάσταση ευαίσθητη: όταν οι ρυθμοί μείωσης του πληθυσμού, της φυλής ή της σειράς είναι υψηλοί και διαγράφεται κίνδυνος εξαφάνισης στο κοντινό μέλλον.
δ) Κατάσταση κανονική: όταν υπάρχει μεγάλος αριθμός ατόμων και δεν δημιουργούνται προβλήματα τα οποία μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την αναπαραγωγή και τη διατήρηση του πληθυσμού, της φυλής ή της σειράς.
2.Οι φυλές που κατατάσσονται στις κατηγορίες των περιπτώσεων α και β της προηγουμένης παραγράφου θεωρούνται ως εθνική κληρονομιά και βρίσκονται υπό τον άμεσο έλεγχο και ευθύνη των αρμοδίων υπηρεσιών του άρθρου 2, ανεξάρτητα από το ιδιοκτησιακό καθεστώς των ζώων.
3.Προκειμένου μια φυλή ή σειρά να καταταγεί στην κατηγορία «κατάσταση εξαφάνισης» θα πρέπει να έχει απομείνει περιορισμένος αριθμός θηλυκών ατόμων ή ο αριθμός των αρσενικών ατόμων να είναι μικρότερος από δέκα (10) ανεξάρτητα από το συνολικό αριθμό των θηλυκών ατόμων.
4.Προκειμένου μια φυλή ή σειρά να καταταγεί στην κατηγορία «κατάσταση επισφαλής» θα πρέπει ο συνολικός αριθμός των αρσενικών ζώων, ανεξάρτητα από το συνολικό αριθμό των θηλυκών, να είναι μικρότερος από είκοσι (20) ή τα ελάχιστα διαπιστωμένα άτομα, ανάλογα με το είδος του ζώου, να είναι:
Είδος ζώου / Αριθμός ζώων
Βοοειδήέως 1000
Βούβαλοι έως 500
Πρόβατα έως 500
Αίγεςέως 500
Χοίροιέως 200
Ιπποειδήέως 500
5. Προκειμένου μια φυλή ή σειρά να καταταγεί στην κατηγορία «κατάσταση ευαίσθητη» θα πρέπει ο αριθμός των ατόμων τα τελευταία πέντε (5) χρόνια να:
α) Παρουσιάζει μείωση και ο αριθμός τους, ανάλογα με το είδος του ζώου, να είναι:
Είδος ζώου / Αριθμός ζώων
Βοοειδή μικρότερος από 5.000
Βούβαλοι μικρότερος από 2.000
Πρόβατα μικρότερος από 9.000
Αίγες μικρότερος από 9.000
Χοίροι μικρότερος από 1.000
Ιπποειδή μικρότερος από 2.000
β) Είναι στάσιμος και ο αριθμός τους, ανάλογα με το είδος του ζώου, να είναι:
Είδος ζώου /Αριθμός ζώων
Βοοειδή μικρότερος από 7.500
Βούβαλοι μικρότερος από 1.500
Πρόβατα μικρότερος από 7.500
Αίγες. μικρότερος από 7.500
Χοίροι μικρότερος από 500
Ιπποειδή μικρότερος από 800

γ) Παρουσιάζει αύξηση, αλλά ο ελάχιστος αριθμός των ατόμων είναι:
Είδος ζώου / Αριθμός ζώων
Βοοειδή μικρότερος από4.000
Βούβαλοι μικρότερος από1.000
Πρόβατα μικρότερος από6.000
Αίγες μικρότερος από6.000
Χοίροι μικρότερος από400
Ιπποειδή μικρότερος από500

6.Πληθυσμοί, φυλές ή σειρές που δεν κατατάσσονται σε μια από τις κατηγορίες των περιπτώσεων α, β και γ της παρ. 1, κατατάσσονται στην κατηγορία «κατάσταση κανονική».
7.Πληθυσμοί που αναγνωρίζονται ως ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος κατά το άρθρο 6 παρ. 3 του παρόντος μπορεί να καταταγούν ανάλογα με τον αριθμό των ατόμων που διαθέτουν σε μία από τις παραπάνω κατηγορίες.
8.Γ ια τις φυλές ή τους πληθυσμούς που κατατάσσονται στις κατηγορίες των περιπτώσεων α και β της παρ. 1, λαμβάνονται άμεσα και δραστικά μέτρα για τη διάσωσή τους.
Γ ια τις φυλές ή τους πληθυσμούς που κατατάσσονται στην κατηγορία της περίπτωσης γ της παρ. 1, παρακολουθείται η εξέλιξη του αριθμού των ατόμων και ανάλογα αποφασίζεται η λήψη ή όχι των απαραίτητων μέτρων.
Γ ια τις φυλές ή τους πληθυσμούς της κατηγορίας δ της παρ. 1 δεν λαμβάνονται ιδιαίτερα μέτρα προστασίας.

Άρθρο 5
Κατάταξη σε κατηγορίες του αυτόχθονου ζωικού γενετικού υλικού
Οι αναγνωρισμένες αυτόχθονες φυλές αγροτικών ζώων ανάλογα με το διαπιστωμένο αριθμό ατόμων εντάσσονται στις κατηγορίες του άρθρου 4, ως εξής:
α) Στην κατηγορία «κατάσταση εξαφάνισης» εντάσσονται οι φυλές:
Είδος ζώου / Φυλή /Αριθμός ατόμων
Βοοειδή Τήνου ελάχιστα
Κέας ελάχιστα
Συκιάς Χαλκιδικής περίπου 100
Κατερίνης περίπου 300
Πρόβατα Καταφυγίου ελάχιστα
Ρουμλουκίου ελάχιστα
Ευδήλου Ικαρίας ελάχιστα
Λευκίμης Κερκύρας ελάχιστα
Άργους ελάχιστα
Ιπποειδή Θεσσαλίας ελάχιστα
Ανδραβίδας ελάχιστα
Πηνείας περίπου 180
β) Στην κατηγορία «κατάσταση επισφαλής» ανήκουν οι φυλές:
Είδος ζώου / Φυλή / Αριθμός ατόμων
Βούβαλοι Εγχώριος βούβαλος περίπου 500
Πρόβατα Ζακύνθου περίπου 480
Παλαγονίας περίπου 350
Σαρακατσάνικο περίπου 460
Κατσικά Ιωαννίνων περίπου 370
Χοίροι Εγχώριος χοίρος περίπου 200
Ιπποειδή Πόνυ Σκύρου περίπου 120
Πίνδου περίπου 300
Μεσσαρά Κρήτης περίπου 100
γ) Στην κατηγορία «κατάσταση ευαίσθητη» ανήκουν οι φυλές:
Είδος ζώου ΦυλήΑριθμός ατόμων
Βοοειδή Βραχυκερατική 7.000
Πρόβατα Σκοπέλου 1.800
Κύμης 1.200
Χίου 7.200
Αγρινίου 2.400
Δράμας 2.800
Θράκης 4.800
Καλαρύτικο 3.800
Πηλειορίτικο 1.400
Αίγες Σκοπέλου 7.000

δ) Στην κατηγορία «κατάσταση κανονική» ανήκουν οι φυλές:
Είδος ζώου / Φυλή
Πρόβατα Καραγκούνικη Λέσβου Σφακίων Φριζάρτα Σερών Κεφαλληνίας
Ορεινό πρόβατο Ηπείρου (Μπούτσικο) Σκύρου Καρύστου Αίγες Ελληνική αίγα

Άρθρο 6
Μελέτες αυτόχθονον πληθυσμών με ιδιαίτερο ενδιαφέρον
1.Οι αυτόχθονοι πληθυσμοί αγροτικών ζώων που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και δεν έχουν ακόμη μελετηθεί και καταταγεί σε μία από τις αναφερόμενες στο άρθρο 5 αναγνωρισμένες φυλές μπορεί, ύστερα από μελέτες που κυρίως πραγματοποιούνται από την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Γεωργίας, να:
α) αναγνωριστούν ως ανεξάρτητες φυλές,
β) ενταχθούν ως τύπος μιας των αναγνωρισμένων φυλών,
γ) χαρακτηριστούν ως πληθυσμοί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
2.Ανάλογες μελέτες μπορεί επίσης να ανατεθούν με απόφαση του Υπουργού Γεωργίας στα Εργαστήρια Ζωοτεχνίας των Πανεπιστημίων, στους επίσημα αναγνωρισμένους, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, φορείς που τηρούν και καταρτίζουν γενεαλογικά βιβλία και εφαρμόζουν προγράμματα διάσωσης και διατήρησης σπάνιων φυλών και σε άλλους σχετικούς με το αντικείμενο φορείς.
Οι ενδιαφερόμενοι οφείλουν πρώτα να υποβάλλουν το πλήρες πρόγραμμα της μελέτης στη Δ/νση Εισροών Ζωικής Παραγωγής του Υπουργείου Γεωργίας. Οι μελέτες θα αναφέρονται σε συγκεκριμένο πληθυσμό, στην περιοχή που αυτός βρίσκεται, στα γενικά χαρακτηριστικά του, στη διαφαινόμενη χρησιμότητά του και στο συνολικό κόστος της μελέτης. Η Δ/νση Εισροών Ζωικής Παραγωγής του Υπουργείου Γεωργίας προβαίνει στην αξιολόγηση των μελετών και εισηγείται στον Υπουργό Γεωργίας την έγκριση ή την απόρριψή τους.
3.Μελέτες μπορεί να πραγματοποιούν και άλλοι σχετικοί με το αντικείμενο φορείς, όμως η αναγνώριση των νέων φυλών ή πληθυσμών με ιδιαίτερο ενδιαφέρον γίνεται από το Υπουργείο Γεωργίας, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία.
4.Για την παρακολούθηση της εκτέλεσης, την παραλαβή και την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των μελετών υπεύθυνη είναι η Δ/νση Εισροών Ζωικής Παραγωγής του Υπουργείου Γεωργίας.

Άρθρο 7
Μέτρα προστασίας των σε κατάσταση εξαφάνισης, κατάσταση επισφαλή και κατάσταση ευαίσθητη κατατασσομένων φυλών και πληθυσμών με ιδιαίτερο ενδιαφέρον
1.Για τις φυλές που κατατάσσονται στις κατηγορίες των περιπτ. α, β και γ του άρθρου 5 λαμβάνονται τα παρακάτω μέτρα:
α) Καταγράφονται σε γενεαλογικά βιβλία τα άτομα της φυλής που ανευρέθησαν. Η τήρηση των βιβλίων γίνεται είτε από τις αρμόδιες ζωοτεχνικές υπηρεσίες του Υπουργείου Γεωργίας, είτε από τους επίσημα αναγνωρισμένους, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, φορείς.
β) Καταρτίζονται προγράμματα διάσωσης και διατήρησης.
γ) Δημιουργούνται στην τράπεζα γενετικού υλικού τα απαραίτητα αποθέματα κατεψυγμένου σπέρματος, ωαρίων και εμβρύων και κάθε άλλου γενετικού υλικού.
δ) Η Δ/νση Εισροών Ζωικής Παραγωγής του Υπουργείου Γεωργίας εισηγείται προς άλλες υπηρεσίες του Υπουργείου ή άλλων Υπουργείων και Οργανισμών να προτιμούνται, κατά την εφαρμογή των κειμένων διατάξεων των σχετικών με την παροχή κινήτρων και διευκολύνσεων, οι κάτοχοι ή όσοι επιθυμούν να ιδρύσουν εκμεταλλεύσεις με ζώα των φυλών που απειλούνται με εξαφάνιση και οργανώνει με κάθε πρόσφορο μέσο την ενημέρωση των υπηρεσιών, των εκτροφέων και του ευρύτερου κοινού, σχετικά με τις φυλές που απειλούνται με εξαφάνιση, για τη σημασία τους ως φυσικής κληρονομιάς, για τον ενδεχόμενο ρόλο τους στην ανάπτυξη της κτηνοτροφίας και παρέχει κάθε τεχνική βοήθεια σχετικά με: αα) την οργάνωση και διαχείριση των εκμεταλλεύσεων, ββ) την τήρηση των μητρώων, γγ) την εφαρμογή της κατάλληλης μεθόδου και τεχνικής διατήρησης.
2.Προκειμένου για φυλές των κατηγοριών των περιπτ. α και β του άρθρου 5 εκτός των μέτρων της παρ. 1 του παρόντος άρθρου λαμβάνονται, επιπλέον και τα παρακάτω μέτρα:
α) Τα γενεαλογικά βιβλία της προηγουμένης παραγράφου καταρτίζονται και τηρούνται κατά είδος και φυλή κλειστά.
β) Λαμβάνονται άμεσα μέτρα για τη διάσωση και την αύξηση του αριθμού των ζώων είτε: αα) Με την εισαγωγή τους σε κρατικούς σταθμούς, ββ) Με την παροχή ειδικών κινήτρων στους κατόχους τους.
γγ) Με απαγόρευση της σφαγής τους χωρίς την έγγραφη άδεια της αρμόδιας ζωοτεχνικής υπηρεσίας του Υπουργείου Γεωργίας, καθώς και της εξαγωγής των ζώων, του σπέρματος, των ωαρίων και των εμβρύων τους, πριν εξασφαλιστεί η διάσωση και η διατήρηση της φυλής.
δδ) Με συνδυασμό όλων των παραπάνω ή και άλλων πρόσφορων μέτρων.
γ) Οι αρμόδιες υπηρεσίες του άρθρου 2 μεριμνούν ώστε σε μία περιοχή, όπου εκτρέφεται φυλή αγροτικών ζώων που ανήκει σε μία των κατηγοριών των περιπτ. α και β του άρθρου 5, να μην εφαρμόζονται ανταγωνιστικά προγράμματα, τα οποία θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τις φυλές ή τον πληθυσμό.

Άρθρο 8
Προγράμματα διάσωσης και διατήρησης
1.Τα προγράμματα διάσωσης και διατήρησης του αυτόχθονου ζωικού γενετικού υλικού που απειλείται με εξαφάνιση συντάσσονται από την καθ’ ύλη αρμόδια Δ/νση Ζωικής Παραγωγής του Υπουργείου Γεωργίας ή από άλλο αναγνωρισμένο για το σκοπό αυτόν φορέα και αναφέρονται:
α) Στο σκοπό διατήρησής της ή των φυλών και πληθυσμών.
β) Στην περιγραφή των χαρακτηριστικών και των ιδιοτήτων, με ιδιαίτερη βαρύτητα σ’ αυτές που έχουν οικονομική σημασία.
γ) Στον αριθμό των ζώων της φυλής ή του πληθυσμού.
δ) Στην καθαρότητα προκειμένου για φυλές.
ε) Στις ανταγωνιστικές πιέσεις που δέχεται η φυλή ή ο πληθυσμός από άλλες φυλές ή πληθυσμούς της περιοχής.
στ) Στην περιγραφή της περιοχής όπου εκτρέφεται η φυλή ή ο πληθυσμός, καθώς και των περιοχών που μπορεί να εκτραφεί με τους λιγότερους κινδύνους.
ζ) Στους παράγοντες που συνετέλεσαν στη μείωση του αριθμού των ζώων.
η) Στις μεθόδους και τις τεχνικές διατήρησης που θα πρέπει να περιγράφονται λεπτομερώς, να είναι επιστημονικά αποδεκτές και να διασφαλίζουν τη διατήρηση της φυλής ή του πληθυσμού.
θ) Στις δυνατότητες υπαγωγής του προγράμματος σε άλλα εθνικά, κοινοτικά ή διεθνή προγράμματα διατήρησης ζωικού γενετικού υλικού.
Ανάλογα προγράμματα μπορεί να ανατίθενται με απόφαση του Υπουργού Γ εωργϊας και σε άλλους σχετικούς με το αντικείμενο φορείς, με τη διαδικασία που προβλέπεται για τις μελέτες στο άρθρο 6.
2.Η διάρκεια εφαρμογής των προγραμμάτων θα πρέπει να είναι τουλάχιστον πενταετής.
3.Για τα προγράμματα διάσωσης και διατήρησης του αυτόχθονου ζωικού γενετικού υλικού, που απειλείται με εξαφάνιση, προβλέπεται η ενημέρωση της Δ/νσης Χωροταξίας και Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας και η συνεργασία των αρμοδίων υπηρεσιών για τις περιπτώσεις που τούτο κρίνεται αναγκαίο.
Στον Υφυπουργό Γεωργίας αναθέτουμε τη δημοσίευση και εκτέλεση του παρόντος διατάγματος.
Αθήνα, 16 Νοεμβρίου 1995