Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής των Α Β και Γ τάξεων Γυμνασίου.

---

Υπουργική Απόφαση Αριθμ. 4293/Δ2/2023

ΦΕΚ 203/Β/19-1-2023

Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής των Α Β και Γ τάξεων Γυμνασίου.

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Έχοντας υπόψη:

1.Την περ. γ της παρ. 11 του άρθρου 5 του ν. 1566/ 1985 (Α' 167), σε συνδυασμό με το άρθρο 7 του ν. 2525/1997 «Ενιαίο Λύκειο, πρόσβαση των αποφοίτων στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και άλλες διατάξεις» (Α' 188).

2.Την υποπερ. ββ της περ. α της παρ. 3 του άρθρου 2 του ν. 3966/2011 «Θεσμικό πλαίσιο των Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων, Ίδρυση Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Οργάνωση του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων "ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ" και λοιπές διατάξεις» (Α' 118).

3.Το άρθρο 175 του ν. 4823/2021 «Αναβάθμιση του Σχολείου, ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και άλλες διατάξεις» (Α' 136).

4.Το άρθρο 90 του Κώδικα Νομοθεσίας για την Κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (π.δ. 63/2005, Α' 98), το οποίο διατηρήθηκε σε ισχύ με την παρ. 22 του άρθρου 119 του ν. 4622/2019 (Α' 133).

5.Το π.δ. 81/2019 «Σύσταση, συγχώνευση, μετονομασία και κατάργηση Υπουργείων και καθορισμός των αρμοδιοτήτων τους - Μεταφορά υπηρεσιών και αρμοδιοτήτων μεταξύ Υπουργείων» (Α' 119).

6.Το π.δ. 84/2019 «Σύσταση και κατάργηση Γενικών Γραμματειών και Ειδικών Γραμματειών/Ενιαίων Διοικητικών Τομέων Υπουργείων» (Α' 123).

7.Το π.δ. 2/2021 «Διορισμός Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών» (Α' 2).

8.Την υπό στοιχεία 168/Υ1/08.01.2021 κοινή απόφαση του Πρωθυπουργού και της Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων «Ανάθεση αρμοδιοτήτων στην Υφυπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων, Ζωή Μακρή» (Β' 33).

9.Την υπό στοιχεία 104671/ΓΔ4/27.09.2021 απόφαση της Υφυπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων «Πιλοτική Εφαρμογή Προγραμμάτων Σπουδών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση» (Β' 4003).

10.Την υπ' αρ. 65/08.12.2022 πράξη του Διοικητικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής.

11.Το γεγονός ότι από την παρούσα απόφαση δεν προκαλείται δαπάνη σε βάρος του κρατικού προϋπολογισμού, σύμφωνα με την υπό στοιχεία Φ.1/Γ/22/2858/Β1/12.01.2023 εισήγηση του άρθρου 24 του ν. 4270/2014 (Α' 143) της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, αποφασίζουμε:

 

Άρθρο μόνον

Το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής των Α', Β' και Γ' τάξεων Γυμνασίου ορίζεται ως εξής:

Α. ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Σύγχρονες ανάγκες-συστάσεις διεθνών οργανισμών

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και άλλοι διεθνείς οργανισμοί υγείας συστήνουν τουλάχιστον 60 λεπτά την ημέρα μέτριας προς υψηλής έντασης Φυσική Δραστηριότητα (ΦΔ) για παιδιά και εφήβους, με σκοπό την προαγωγή της διά βίου υγείας και της ποιότητας ζωής.

Ωστόσο, παγκοσμίως και ειδικά στην Ελλάδα, τα επίπεδα ΦΔ των παιδιών και των εφήβων είναι δραματικά χαμηλότερα από τις συστάσεις του ΠΟΥ, γεγονός που έχει δυσμενείς συνέπειες, όπως κακή οστική και μυϊκή ανάπτυξη των εφήβων και μεγάλη αύξηση των επιπέδων παχυσαρκίας.

Μεγάλη έμφαση δίνεται διεθνώς στον σημαντικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η Φυσική Αγωγή (ΦΑ) στην αύξηση της συμμετοχής των μαθητών/-τριών στη ΦΔ.

Φυσικός γραμματισμός

Η νέα τάση που αναπτύσσεται διεθνώς στον σχεδια- σμό Προγραμμάτων Σπουδών (ΠΣ) αφορά την ανάπτυξη του φυσικού γραμματισμού των ατόμων μέσα από το μάθημα της ΦΑ.

Ο φυσικός γραμματισμός ως όρος περιγράφει τις αρετές της φιλοπεριέργειας και της αγάπης για μάθηση, των δεξιοτήτων αυτορρύθμισης και της ηθικής που σχετίζονται με έναν υγιή τρόπο ζωής, καθώς και τις φυσικές, γνωστικές και κοινωνικοσυναισθηματικές ικανότητες που αναπτύσσουν τα άτομα, προκειμένου να διατηρήσουν τη σωματική τους δραστηριότητα σε κατάλληλο επίπεδο καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους, ώστε να προάγουν την προσωπική και κοινωνική ευημερία.

Υιοθετώντας αυτή την τάση, κεντρικός σκοπός του νέου ΠΣ είναι η διαμόρφωση φυσικά εγγράμματων μαθη- τών/-τριών, μέσα από την παρακίνησή τους για ΦΔ εντός και εκτός σχολείου, την ανάπτυξη γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων, την ανάπτυξη της αυτονομίας, της αίσθησης φυσικής επάρκειας, της αυτοπεποίθησης, της ηθικής και των δεξιοτήτων αυτορρύθμισης σε χώρους ΦΔ.

Τα παραπάνω συνοψίζονται σε τέσσερα θεματικά πεδία για επίτευξη των γενικών σκοπών στη ΦΑ που οδηγούν στην ανάπτυξη του φυσικού γραμματισμού (Σχήμα 1).

Σχήμα 1 Τα τέσσερα θεματικά πεδία/γενικοί σκοποί για φυσικό γραμματισμό

Με τον φυσικό γραμματισμό επιδιώκεται μέσα από το μάθημα της ΦΑ σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης η επίτευξη του σκοπού «διά βίου ΦΔ για υγεία, ποιότητα ζωής και κοινωνική ευημερία», που είναι ο κυρίαρχος σκοπός των σύγχρονων ΠΣ.

Η ελληνική πραγματικότητα με βάση τις συστάσεις του ΠΟΥ

Οι σύγχρονες προκλήσεις της ελληνικής πραγματικότητας, ο σύγχρονος ελληνικός τρόπος ζωής και η δομή των πόλεων δημιουργούν πολλά εμπόδια για τακτική συμμετοχή μαθητών/-τριών και ενηλίκων στη ΦΔ (π.χ. έλλειψη ελεύθερου χρόνου, έλλειψη εύκολα προσβά- σιμων χώρων για ΦΔ) και ενισχύουν την αναγκαιότητα της κυριαρχίας του σκοπού «διά βίου άσκηση για υγεία και ποιότητα ζωής» στη ΦΑ.

Υπάρχουν πολλά ερευνητικά δεδομένα για τα χαμηλά ποσοστά ΦΔ των μαθητών/-τριών και την αυξημένη παιδική παχυσαρκία στην Ελλάδα.

Από τη σύγχρονη επιστημονική τεκμηρίωση προκύπτει ότι η μειωμένη συμμετοχή σε ΦΔ και η παχυσαρκία έχουν αρνητικές συνέπειες στη γνωστική, συναισθηματική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των εφήβων.

Αναπτυξιακά και κοινωνικά θέματα που επηρεάζουν το μάθημα και το ΠΣ της ΦΑ

Στα χρόνια του Γυμνασίου και της εφηβείας, οι νέοι αυξάνουν τον βαθμό της αυτονομίας τους σε κοινωνικούς χώρους, διαμορφώνουν την ταυτότητα του εαυτού και τον χαρακτήρα τους, ενώ υιοθετούν και πρότυπα συμπεριφοράς που σχετίζονται με τη σωματική δραστηριότητα, τη διατροφή, την κοινωνική συμπεριφορά, τη συμπεριφορά ως προς το αντίθετο φύλο, την αποφυγή ή τη χρήση ουσιών και βίας.

Στο Γυμνάσιο οι μαθητές/-τριες χρειάζεται να αναπτύξουν αυτοεκτίμηση για την εικόνα του σώματός τους και τις φυσικές τους ικανότητες, οι οποίες καθορίζουν τη γενικότερη αυτοαντίληψή τους και την ψυχική τους υγεία, να συνειδητοποιήσουν ότι καθένας είναι διαφορετικός, να τρέφουν θετικά συναισθήματα για τον εαυτό τους και να θέτουν ρεαλιστικούς στόχους για βελτίωση του εαυτού τους αλλά και των άλλων.

Ένα θετικό και συνεργατικό μαθησιακό περιβάλλον στο μάθημα της ΦΑ, εστιασμένο στη συναισθηματική υποστήριξη, στην αυτοέκφραση, στην ενίσχυση της αυτονομίας, στη μάθηση και στην ικανοποίηση των μαθητών/-τριών μέσω επίτευξης στόχων που είναι χρήσιμοι για τον εαυτό και την κοινωνία και οι οποίοι επιτυγχάνονται με πρωτοβουλίες, συνεργασίες και ανάπτυξη ενάρετης φιλίας, καλλιεργεί τον χαρακτήρα, τις κοινωνικές δεξιότητες και τις στρατηγικές αυτορρύθμισης που είναι σημαντικές για την υγεία και τη μελλοντική ευημερία των μαθητών/-τριών.

Το μάθημα της ΦΑ και το κινητικό περιεχόμενό του προσφέρουν ένα μοναδικά κατάλληλο περιβάλλον στο σχολείο για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα, την ανάπτυξη θετικής κοινωνικής αλληλεπίδρασης, τον σεβασμό και την αποδοχή της διαφορετικότητας, την εξάλειψη του αποκλεισμού και της περιθωριοποίησης, της συμπερίληψης ατόμων που μειονεκτούν λόγω φύλου, εμφάνισης, βιοτικού επιπέδου και καταγωγής.

Ο/Η εκπαιδευτικός, με τον ρόλο του/της καθοδηγητή/- τριας και διαμεσολαβητή/-τριας, μεταβιβάζει προοδευτικά τις πρωτοβουλίες της μάθησης στους/στις μαθητές/-τριες μέχρι την πλήρη αυτονομία, δημιουργώντας τους υψηλή εσωτερική παρακίνηση, υπευθυνότητα και θετικές στάσεις ως προς την άσκηση και τις υγιεινές συνήθειες, στοιχεία σημαντικά για την εφαρμογή της μάθησης και άσκησης στην καθημερινότητά τους.

Β. ΣΚΟΠΟΘΕΣΙΑ

Κεντρικός σκοπός του νέου ΠΣ είναι η επίτευξη του σκοπού για διά βίου ΦΔ, για την προαγωγή της υγείας, της ποιότητας ζωής και της κοινωνικής ευημερίας, με τη διαμόρφωση φυσικά εγγράμματων μαθητών/-τριών, μέσα από την αποτελεσματική διδασκαλία του περιεχομένου των Θεματικών Πεδίων που προτείνονται. Στα πλαίσια της ανάπτυξης του ΠΣ της ΦΑ για το Γυμνάσιο και με βάση όλα τα παραπάνω καθορίζονται τέσσερις βασικοί σκοποί για το μάθημα ΦΑ. Οι σκοποί αυτοί είναι οι ακόλουθοι (Σχήμα 2):

Σχήμα 2. Σκοποί και συμβολή της Φυσικής Αγωγής.

-Σκοπός 1 (Κινητικός): Ο/Η μαθητής/-τρια επιδεικνύει ικανότητα σε ένα εύρος αθλητικών και κινητικών δεξιοτήτων που είναι χρήσιμες για τη διά βίου άσκηση για υγεία και ποιότητα ζωής.

-Σκοπός 2 (Γνωστικός): Ο/Η μαθητής/-τρια κατανοεί και είναι σε θέση να εφαρμόζει έννοιες επιστημών και γνώσεις που συμβάλλουν στη διά βίου άσκηση για υγεία και ποιότητα ζωής.

-Σκοπός 3 (Βιωματικός/Συμπεριφορικός): Ο/Η μαθητής/-τρια συμμετέχει συστηματικά σε σωματικές δραστηριότητες και διατηρεί ή αναπτύσσει κατάλληλο επίπεδο Φυσικής Κατάστασης (ΦΚ) για υγεία.

-Σκοπός 4 (Ηθικός/Κοινωνικός/Συναισθηματικός): Ο/Η μαθητής/-τρια επιδεικνύει υπεύθυνη συμπεριφορά, σεβασμό στη διαφορετικότητα και έχει αναπτύξει κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες που συμβάλλουν στη διά βίου άσκηση για υγεία και ποιότητα ζωής.

Βασικές έννοιες και η συμβολή τους στην επίτευξη του σκοπού «Διά βίου ΦΔ για υγεία και ποιότητα ζωής»

Στην επόμενη ενότητα παρουσιάζονται συνοπτικά οι βασικές έννοιες και η συμβολή τους στη διαδικασία επίτευξης του σκοπού διά βίου ΦΔ για υγεία και ποιότητα ζωής μέσα από το μάθημα ΦΑ. Στο σχήμα 3 απεικονίζονται οι επιδράσεις του περιβάλλοντος (εκπαιδευτικός ΦΑ, συμμαθητές/-τριες, γονείς κ.λπ.), όταν δίνεται έμφαση σε παραμέτρους που υποστηρίζουν την αυτοκαθοριζόμενη παρακίνηση των μαθητών/-τριών, στη συμμετοχή τους σε ΦΔ, στην επίτευξη της υγείας και της ποιότητας ζωής τους αλλά και της κοινωνίας συνολικά. Ακολουθεί σύντομη ανάπτυξη των εννοιών.

Αυτοκαθορισμός

Ο αυτοκαθορισμός αναφέρεται στους λόγους για τους οποίους τα άτομα συμμετέχουν σε μια δραστηριότητα

και προσδιορίζει τον τύπο της παρακίνησής τους, η οποία μπορεί να είναι αυτόνομη (αυτοκαθοριζόμενη) ή ελεγχόμενη (επιβαλλόμενη). Μπορεί επίσης τα άτομα να μην παρακινούνται καθόλου (κανένας λόγος συμμετοχής) (Ryan & Deci, 2017). Μόνο η αυτόνομη-αυτοκαθοριζόμενη είναι ποιοτική παρακίνηση με πολλές θετικές συνέπειες (π.χ. διατηρεί μακροχρόνια συμμετοχή σε δραστηριότητες, βελτιώνει την ικανοποίηση με τη ζωή).

Βασικές ψυχολογικές ανάγκες

Βασικές ψυχολογικές ανάγκες: Σύμφωνα με τη θεωρία του αυτοκαθορισμού, τρεις «βασικές ψυχολογικές ανάγκες» του ατόμου θεωρούνται πρωταρχικές και θεμελιώδεις και είναι: (α) η αίσθηση για αυτονομία (αυθεντικότητα, ατομική βούληση, δυνατότητα επιλογών), (β) η αίσθηση του ανήκειν (η αίσθηση της διασύνδεσης, της αποδοχής και του ενδιαφέροντος από τους σημαντικούς άλλους) και (γ) η αντίληψη ικανότητας (η αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση των απαιτήσεων του περιβάλλοντος) (Deci & Ryan, 2000). Όταν το περιβάλλον (π.χ. εκπαιδευτικός-συμμαθητές/-τριες) ενισχύει τις τρεις βασικές ανάγκες των μαθητών/-τριών, αυξάνονται ο αυτο-καθορισμός, η εσωτερική παρακίνησή τους, καθώς και η υποκειμενική ποιότητα ζωής τους. Η ικανοποίηση αυτών των τριών βασικών αναγκών, μαζί με την ικανοποίηση του ατόμου από πράξεις που κάνουν καλό στους άλλους (καλοκαγαθία-αγαθοεργία-καλοσύνη), συμβάλλουν με μοναδικό τρόπο στη βελτίωση της υποκειμενικής ποιότητας ζωής (Martela, Ryan & Steger, 2018).

Στόχοι των ατόμων για επίτευξη

Στόχοι των ατόμων για επίτευξη: Κάθε άτομο αποφασίζει την ενεργό συμμετοχή του σε κάποιον χώρο επίτευξης (π.χ. αθλητισμός, μάθημα ΦΑ) με βάση τον προσανατολισμό του σε συγκεκριμένους προσωπικούς στόχους. Αυτοί μπορεί να είναι: α) στόχοι στη δουλειά ή στο έργο ή στη βελτίωση, όπου το άτομο συμμετέχει με στόχο τη μάθηση και την προσωπική βελτίωση και πρόοδο και β) στόχοι στο εγώ ή στον ανταγωνισμό, όπου το άτομο συμμετέχει με σκοπό την υπεροχή (το ξεπέρασμα των άλλων).

Κλίμα παρακίνησης

Κλίμα παρακίνησης: Με τον όρο «κλίμα παρακίνησης» εννοούμε τους παράγοντες που επηρεάζουν τον ψυχολογικό προσανατολισμό των ατόμων, όταν αυτά εμπλέκονται σε κάποιες δραστηριότητες, σε κάποιο περιβάλλον. Αφορά την αντίληψη των ατόμων για τον τρόπο που διαμορφώνεται το περιβάλλον από τους κοινωνικούς παράγοντες (εκπαιδευτικούς, προπονητές/-τριες, συμμαθητές/-τριες κ.λπ.). Με βάση τη θεωρία του προσανατολισμού σε στόχους επίτευξης, έχουν προσδιοριστεί δύο βασικές διαστάσεις του κλίματος παρακίνησης: α) κλίμα παρακίνησης προσανατολισμένο στην προσωπική μάθηση/βελτίωση και β) κλίμα παρακίνησης προσανατολισμένο στο εγώ (στον ανταγωνισμό).

Πρόσφατα, στο κλίμα παρακίνησης εντάχθηκε και η ικανοποίηση των τριών προαναφερόμενων βασικών αναγκών. Ενοποιώντας αυτές τις δύο προσεγγίσεις, η Duda (2013) προτείνει ότι:

α) ένα θετικό-ενδυναμωτικό κλίμα παρακίνησης εστιάζει 1) στην προώθηση της αυτονομίας, 2) στην υποστήριξη και βελτίωση καλών σχέσεων και 3) στην πρόοδο όλων των μαθητών/-τριών και στη βελτίωση των ικανοτήτων τους με βάση προσωπικά κριτήρια προόδου.

β) ένα αρνητικό-αποδυναμωτικό κλίμα παρακίνησης 1) προάγει τον έλεγχο-πίεση-επιβολή των λόγων εμπλοκής σε μια δραστηριότητα, 2) δεν υποστηρίζει και υποβαθμίζει τις καλές σχέσεις και 3) προάγει τον ανταγωνισμό, όπου πολλοί/-ές μαθητές/-τριες νιώθουν να έχουν χαμηλότερες ικανότητες από άλλους.

Γνώσεις και μεταγνώση

Οι γνώσεις σε θέματα ΦΔ για υγεία και ευημερία (π.χ. τι είναι και πώς αναπτύσσεται η ΦΚ για υγεία), χαρακτηρίζουν τους φυσικά εγγράμματους ανθρώπους. Μεταγνώση είναι η ενημερότητα κάποιου για τις γνωστικές διαδικασίες. Ένα φυσικά εγγράμματο άτομο χρειάζεται να γνωρίζει το πώς επιτυγχάνεται η δια βίου άσκηση για υγεία και ευημερία. Για παράδειγμα, να κατανοεί τη σημασία της συμπερίληψης και της ευχαρίστησης όλων των συνασκούμενων ώστε να ασκείται δια βίου με άτομα διαφορετικών ικανοτήτων και φύλου (π.χ. μεταξύ μελών μιας οικογένειας) και πώς η συμπερίληψη και η ευχαρίστηση επιτυγχάνονται. Το τελευταίο απαιτεί και δεξιότητες αυτορρύθμισης, έννοια πολύ σχετική με τη μεταγνώση.

Δεξιότητες αυτορρύθμισης

Η αυτορρύθμιση αναφέρεται στη συνειδητή ρύθμιση και προσαρμογή της συμπεριφοράς από το ίδιο το άτομο, ανάλογα με τις συνθήκες και τις απαιτήσεις του περιβάλλοντος, προκειμένου να επιτύχει έναν στόχο. Στο μάθημα της ΦΑ οι μαθητές/-τριες ενθαρρύνονται να αναπτύξουν δεξιότητες αυτορρύθμισης ως προς τη μάθηση, ως προς τη συμμετοχή σε ΦΔ και ως προς την κοινωνική συμπεριφορά. Για τον λόγο αυτό δεξιότητες αυτορρύθμισης διδάσκονται ή εφαρμόζονται και στα τέσσερα Θεματικά Πεδία. Παραδείγματα δεξιοτήτων αυτορρύθμισης που χρησιμοποιούνται εκτεταμένα σε αυτό το ΠΣ της ΦΑ είναι ο καθορισμός στόχων, η αυτοπαρατήρηση, ο σχεδιασμός πλάνου για άσκηση κ.λπ.

Στάσεις

Στάσεις είναι η θετική ή αρνητική αξιολόγηση ενός κοινωνικού φαινομένου, ενός ατόμου ή μιας ομάδας, ενός αντικειμένου, μιας αφηρημένης έννοιας, μιας συμπεριφοράς κ.λ.π. Οι στάσεις ενός ατόμου ως προς μια συμπεριφορά, όπως η συμμετοχή στη ΦΔ, επηρεάζονται από τις αντιλήψεις και τα πιστεύω του ατόμου για τη συμπεριφορά. Τα πιστεύω για τη συμπεριφορά επηρεάζονται και διαμορφώνονται από τις γνώσεις που έχει το άτομο για τη συμπεριφορά. Όσο καλύτερες γνώσεις έχουν οι μαθητές/-τριες για τον ρόλο της ΦΔ στην υγεία τόσο πιο θετικά πιστεύω έχουν για τα οφέλη της ΦΔ και αντίστοιχα τόσο πιο θετικές στάσεις αναπτύσσουν ως προς τη ΦΔ. Οι θετικές στάσεις συμβάλλουν στην υιοθέτηση συγκεκριμένων στόχων και προθέσεων για συμπεριφορά (π.χ. καθορισμός στόχου/ πρόθεση για ΦΔ).

Ενάρετη Φιλία

Η αριστοτελική «ενάρετη φιλία», η οποία διακρίνεται από τη φιλία για όφελος και τη φιλία για ευχαρίστηση, ορίζεται ως μια αυθόρμητη και καλής φύσεως προδιάθεση, όπου οι φίλοι, εκτός από το όφελος και την ευχαρίστηση (που τελικά αποκομίζουν), αποδέχονται ο ένας τον άλλον για κάποιες αξίες του χαρακτήρα, όπως η τιμιότητα, η ενσυναίσθηση, η γενναιοδωρία, η ειλικρίνεια και η υποστήριξη. Οι ενάρετοι φίλοι θεωρούν αυτονόητο ότι η φιλία σημαίνει κοινές δραστηριότητες και κοινούς στόχους, θέλουν το καλύτερο ο ένας για τον άλλον και μεριμνούν για την ευημερία των φίλων τους χωρίς ανταλλάγματα Anderson & Fowers 2020).

Ενάρετη Ηγεσία

Το μάθημα της ΦΑ στοχεύει στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων ζωής (π.χ. δεξιότητες ηγεσίας, συνεργασίας), διότι συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, όπως και στην προαγωγή της ΦΔ. Ιδιαίτερη σημασία έχει η «ενάρετη ηγεσία» που σύμφωνα με τον Αριστοτέλη δηλώνει ηγεσία που καθοδηγείται από καλή πρόθεση και επιδιώκει ενάρετους σκοπούς. Ένας ενάρετος ηγέτης ενδιαφέρεται για το κοινό καλό, συμπεριφέρεται με δικαιοσύνη και τιμιότητα, επηρεάζει και παρακινεί τους άλλους να επιδιώκουν δίκαιους και ηθικούς στόχους για τους εαυτούς τους και για την κοινότητά τους και τους βοηθά να συνδέονται με έναν υψηλότερο σκοπό. Η ενάρετη ηγεσία δίνει νόημα στη δουλειά, εμπεριέχει το ενδιαφέρον για την ευημερία των άλλων και της κοινότητας, εξασφαλίζει την κοινωνική υποστήριξη και κερδίζει την εμπιστοσύνη. Ο ενάρετος ηγέτης ως πρότυπο μπορεί να έχει μια θετική επιρροή στους άλλους με την ενάρετη (και με καλή πρόθεση) συμπεριφορά του, μπορεί να βελτιώσει το ηθικό κλίμα στην κοινότητά του (ομάδα), βελτιώνοντας συγχρόνως την ευημερία των άλλων και της κοινωνίας (Wang & Hackett, 2016).

Κοινοί στόχοι

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, κάποια αγαθά επιδιώκονται και επιτυγχάνονται σε προσωπική (ατομική) βάση, ενώ κάποια άλλα, όπως η φιλία και η δημοκρατία, μπορούν να επιτευχθούν μόνο σε σχέση με άλλους και μέσω κοινών στόχων. Τα κοινά αγαθά διαφέρουν από τα ατομικά, διότι μπορούν να επιτευχθούν μόνο μέσω της διαρκούς συμμετοχής σε κοινές δραστηριότητες, που σημαίνει ότι ο μόνος τρόπος για να επιτύχει κάποιος ένα κοινό αγαθό είναι να το επιδιώξει από κοινού με τους άλλους. Τα κοινά αγαθά προϋποθέτουν συλλογική δουλειά και δημοκρατικές σχέσεις. Οι κοινοί στόχοι επίτευξης δεν είναι ατομική υπόθεση, επομένως δεν μπορούν να διαχωριστούν, ούτε κάποιος μπορεί να ωφεληθεί ατομικά από αυτούς. Θεωρούνται οι πιο σημαντικοί στόχοι για μια κοινωνία και χρειάζεται οι άνθρωποι να επιδιώκουν να επιτυγχάνονται πάντα συλλογικά (Fowers, 2012).

Η ανάπτυξη ενάρετης φιλίας και ενάρετης ηγεσίας και οι κοινοί στόχοι συναντώνται στον ηθικό/κοινωνικό σκοπό του ΠΣ και είναι απαραίτητες προϋποθέσεις της επίτευξης του κεντρικού σκοπού του νέου ΠΣ, που είναι η προσωπική και η κοινωνική ποιότητα ζωής. Επίσης συμβάλλουν σημαντικά στην επίτευξη των μαθησιακών αποτελεσμάτων που περιγράφονται και στους άλλους σκοπούς της ΦΑ.

Σύνοψη των βασικών εννοιών σε σχέση με την επίτευξη του κεντρικού σκοπού της ΦΑ

Στο Σχήμα 3 παρουσιάζονται οι προαναφερόμενες έννοιες και πώς αυτές συνδέονται μεταξύ τους ώστε να επιτευχθεί ο κεντρικός σκοπός, που είναι η διά βίου άσκηση για υγεία και προσωπική και κοινωνική ευημερία.

Περιβάλλον

(εκπαιδευτικός ΦΑ,

συμμαθητές/-τριες, γονείς

κ.λπ.)

Γνώσεις, Μεταγνώση

Παρακίνηση - Στάσεις

Εσωτερικές διαδικασίες

Μεταγνώση. Γνώσεις -

Πιστεύω, Στάσεις,

Αυτοκαθορισμός,

εσωτερικά κίνητρα

Σχήμα 3. Διαδικασία επίτευξης του σκοπού «Διά βίου ΦΔ για υγεία και ποιότητα ζωής».

Γ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ - ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ

Ο κεντρικός σκοπός του νέου ΠΣ θα επιτευχθεί με την αφομοίωση και εφαρμογή στην πράξη από τους/τις μαθητές/-τριες των επιδιωκόμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων, όπως εξειδικεύονται ανά Θεματικό Πεδίο. Συγκεκριμένα:

Ως προς τον Κινητικό Σκοπό

Βασική επιδίωξη του κινητικού σκοπού είναι η ανάπτυξη της ικανότητας των μαθητών/-τριών σε ένα εύρος γνώσεων, κινητικών και αθλητικών δεξιοτήτων, δεξιοτήτων χορού και ρυθμού, που αποτελούν το μέσο για την επίτευξη του κεντρικού/πρωταρχικού σκοπού, που είναι η διά βίου άσκηση για υγεία και ποιότητα ζωής.

Με τη διδασκαλία κατάλληλα σχεδιασμένων Θεματικών Ενοτήτων, επιδιώκεται στην Α' τάξη η απόκτηση βασικών γνώσεων και η ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων σε βασικό επίπεδο, σε απλές και σύνθετες κινήσεις και σε σταθερά και μεταβαλλόμενα περιβάλλοντα.

Κατά τη μετάβαση στη Β' και στη Γ' τάξη επιδιώκεται η ανάπτυξη της ικανότητας των μαθητών/-τριών να

συνδυάζουν και να εφαρμόζουν γνώσεις και κινητικές δεξιότητες σε ένα μεγάλο εύρος καθημερινών κινητικών δεξιοτήτων, ΦΔ αναψυχής, διαδεδομένων και μη διαδεδομένων αθλημάτων και δραστηριοτήτων ανάπτυξης ΦΚ για υγεία. Επιπρόσθετα, αναπτύσσεται σταδιακά η ικανότητα αυτόνομης μάθησης των μαθητών/-τριών, ώστε να μπορούν αυτόνομα να τελειοποιούν κινητικές δεξιότητες ή να μαθαίνουν καινούριες και αυτόνομα να σχεδιάζουν και να παρουσιάζουν σύνθετα ρυθμικά κινητικά και χορευτικά προγράμματα.

Ως προς τον Γνωστικό Σκοπό

Βασική επιδίωξη είναι η κατανόηση και εφαρμογή γνώσεων και εννοιών που θα συμβάλουν στη διά βίου άσκηση για υγεία και ποιότητα ζωής.

Ο Γνωστικός Σκοπός επιμερίζεται σε δύο Θεματικές Ενότητες:

- Γνώσεις για θέματα ΦΔ, Άσκησης/Άθλησης, ΦΚ και διατροφής που συμβάλλουν στην προαγωγή της υγείας και απόδοσης.

- Γνώσεις ως προς την τεχνική, την τακτική, τους κανόνες και τις πρώτες βοήθειες που αφορούν στην εκτέλεση κινητικών δεξιοτήτων, αθλημάτων και ΦΔ.

Ως προς τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα αναμένεται ότι οι μαθητές/-τριες: α) θα κατανοούν τα οφέλη/συνέπειες της ΦΔ/άσκησης και των διατροφικών συνηθειών στην προαγωγή της υγείας και απόδοσης, β) θα κατανοούν και θα εφαρμόζουν γνώσεις, βασικές αρχές άσκησης και δεξιότητες αυτορρύθμισης στον σχεδιασμό και την υλοποίηση ατομικών προγραμμάτων άσκησης και διατροφής, γ) θα γνωρίζουν και θα εφαρμόζουν βασικούς κανόνες και στρατηγικές ώστε να συμμετέχουν αποτελεσματικά και με ασφάλεια στη ΦΔ/άθληση εντός και εκτός σχολείου, δ) θα έχουν τις απαραίτητες γνώσεις ώστε να εκτελούν με σωστή τεχνική ατομικές δεξιότητες σε ένα εύρος αθλημάτων και κινητικών δραστηριοτήτων, ε) θα κατανοούν τη διαχρονική εξέλιξη της ΦΑ, του αθλητισμού, των Ολυμπιακών Αγώνων και ιδεωδών και τη σημασία τους στην υγεία, εκπαίδευση και ποιότητα ζωής ανθρώπων και κοινωνιών και στ) θα γνωρίζουν πως να παρέχουν Α' βοήθειες σε απλούς τραυματισμούς, πως να αποφεύγουν επιζήμιες συμπεριφορές και συνήθειες και πως να παίρνουν αποφάσεις που δεν θα θέτουν σε κίνδυνο τη δική τους υγεία και την υγεία των άλλων.

Συνοπτικά, μέσα από την ανάπτυξη όλων των Θεματικών Ενοτήτων, προσδοκάται η διαμόρφωση θετικών στάσεων και αντιλήψεων των μαθητών/-τριών, οι οποίες με τη σειρά τους αναμένεται να οδηγήσουν σε επιθυμητές και ωφέλιμες προθέσεις και συμπεριφορές για την υγεία τους, όπως η τακτική συμμετοχή στην άσκηση και οι καλύτερες διατροφικές συνήθειες.

Για την επίτευξη των στόχων του γνωστικού σκοπού κρίνεται αναγκαία η χρήση μαθητοκεντρικών προσεγγίσεων που δίνουν έμφαση στην ενεργό εμπλοκή, στην προσπάθεια, στην προσωπική βελτίωση, στη συνεργασία και στην επίτευξη κοινών στόχων.

Ως προς τον Βιωματικό/Συμπεριφορικό Σκοπό

Βασικές επιδιώξεις είναι α) η βιωματική προσέγγιση γνώσεων για άσκηση με σκοπό την υγεία και β) η ανάπτυξη δεξιοτήτων αυτορρύθμισης της συμπεριφοράς των μαθητών/-τριών, όσον αφορά 1) την αυτοπαρατήρηση, 2) την αξιολόγηση, 3) την ερμηνεία επιπέδων ΦΔ και δεικτών ΦΚ, 4) τον αυτόνομο καθορισμό στόχων για την ανάπτυξη ή/και διατήρηση της ΦΚ τους για υγεία και 5) την εφαρμογή κατάλληλων προγραμμάτων στο μάθημα ΦΑ και εκτός σχολείου.

Για την ενίσχυση της αξίας αυτού του σκοπού, χρειάζεται να μεγιστοποιείται ο χρόνος που διατίθεται για κίνηση και ΦΔ στο μάθημα της ΦΑ.

Για την επίτευξη των μαθησιακών αποτελεσμάτων, προτείνεται να διδαχθεί κάποιο πρόγραμμα, μέσα από το οποίο οι μαθητές/-τριες θα μάθουν βιωματικά πώς να παρακολουθούν, να αξιολογούν σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο τη συμμετοχή τους σε μέτριες/έντονες ΦΔ και πώς να καθορίζουν ατομικούς και ομαδικούς στόχους για βελτίωση ή/και διατήρηση. Είναι σημαντικό να γνωρίζει ο/η εκπαιδευτικός ΦΑ από τα πρώτα μαθήματα του σχολικού έτους ποιοι/-ες μαθητές/-τριες δε συμμετέχουν συστηματικά σε αθλήματα εκτός σχολείου, ΟΧΙ για να τους/τις κατηγοριοποιήσει, ΟΧΙ για να τους/τις βαθμολογήσει με μικρό βαθμό, ΑΛΛΑ διακριτικά για να ενισχύσει περισσότερο την προσπάθειά τους για αύξηση της ΦΔ τους στη διάρκεια της χρονιάς. Με την προϋπόθεση της επιτυχημένης εφαρμογής κάποιου προγράμματος με τα χαρακτηριστικά της αυτοπαρατήρησης και του καθορισμού στόχων στην Α' τάξη, προτείνεται η επέκτασή του και στις επόμενες τάξεις (Β' ή/και Γ') με την εφαρμογή κάποιου πιο σύνθετου και ομαδικού προγράμματος που επίσης περιλαμβάνει δεξιότητες αυτορρύθμισης και ιδιαίτερα αυτοπαρατήρησης, καθορισμού στόχων, προγραμματισμού, συνεργασίας, υποστήριξης συμμα- θητών/-τριών. Επιπρόσθετα, προτείνεται να δοθεί έμφαση στην υιοθέτηση διαδεδομένων και μη διαδεδομένων ΦΔ και αθλημάτων, εναλλακτικών ΦΔ, παραδοσιακού, κλασικού και μοντέρνου χορού, δραστηριοτήτων ρυθμού και κινητικών προγραμμάτων, λαμβάνοντας υπόψη θέματα φυσιογνωμίας και χαρακτηριστικά περιοχών και σχολείων, εκπαιδευτικών και μαθητών/-τριών. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι στο νέο ΠΣ η ανάπτυξη των αθλητικών δεξιοτήτων και αθλημάτων δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μέσο για την επίτευξη των σκοπών του ΠΣ και μακροπρόθεσμα του κεντρικού/πρωταρχικού σκοπού, που είναι η δια βίου άσκηση για υγεία.

Ως προς τον Ηθικό/Κοινωνικό/Συναισθηματικό Σκοπό

Τα μαθησιακά αποτελέσματα του 4ου Θεματικού Πεδίου για τους/τις μαθητές/-τριες αναμένεται ότι θα είναι:

-Η αποκόμιση θετικής εμπειρίας από το μάθημα, o αναστοχασμός, η καλλιέργεια και η ανάπτυξη ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων και δεξιοτήτων ζωής, που συμβάλλουν στη δημιουργία θετικών στάσεων και συμπεριφορών ως προς τη διά βίου άσκηση για υγεία και ποιότητα ζωής.

-Η ανάπτυξη της ομαδικότητας, της συνεργασίας, του σεβασμού και της αποδοχής των άλλων ανθρώπων με διαφορετικά χαρακτηριστικά και ικανότητες, δεξιότητες που είναι σημαντικές για την προσωπική και κοινωνική ολοκλήρωση του ατόμου.

Δ. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ - ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

Για να επιτευχθούν οι σκοποί και τα μαθησιακά αποτελέσματα του νέου ΠΣ, είναι απαραίτητος ο κατάλληλος προγραμματισμός του μαθήματος ΦΑ από τον/την εκ-παιδευτικό, με αξιοποίηση των προτεινόμενων σχεδίων, των ενδεικτικών δραστηριοτήτων, των στρατηγικών μάθησης, έχοντας ως βάση τις διδακτικές αρχές και τις μεθόδους που προτείνονται. Ωστόσο, κάθε εκπαιδευτικός ΦΑ στον ετήσιο προγραμματισμό του μαθήματος διατηρεί σημαντικό βαθμό αυτονομίας, ώστε να σχεδιάσει και να υλοποιήσει διδακτικά σενάρια και ημερήσια μαθήματα, αξιολογώντας και λαμβάνοντας υπόψη τους παρακάτω παράγοντες:

-Τη φιλοσοφία του μαθήματος.

-Τον κεντρικό σκοπό που επιδιώκεται (διά βίου άσκηση για υγεία), τη Θεματική Ενότητα και τα επιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα.

-Το αναπτυξιακό επίπεδο των μαθητών/-τριών και την εμπειρία τους σε προτεινόμενες μεθόδους διδασκαλίας.

-Τη διδασκαλία Θεματικών Ενοτήτων που σχετίζονται μεταξύ τους ή που αποτελούν προϋπόθεση η μία της άλλης.

-Την εξειδίκευση, τις γνώσεις και τη διδακτική εμπειρία του (του/της εκπαιδευτικού ΦΑ).

-Τη διασύνδεση επιδιωκόμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων με άλλα γνωστικά αντικείμενα (π.χ. βιολογία, οικιακή οικονομία) και με την καθημερινή ζωή.

-Τη δυνατότητα συνεργασίας με εκπαιδευτικούς άλλων γνωστικών αντικειμένων.

-Τις δυνατότητες επικοινωνίας και συνεργασίας με τους γονείς των μαθητών/-τριών, με άλλα σχολεία, με φορείς (π.χ. ΤΕΦΑΑ, συλλόγους, ομοσπονδίες) και την ευρύτερη κοινωνία (π.χ. με το τμήμα αθλητισμού του δήμου, με ειδικούς, όπως διατροφολόγοι κ.λπ.).

-Την αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας με βάση τον αναστοχασμό στο τέλος κάθε διδακτικής ώρας.

-Τη γεωγραφική περιοχή και την παράδοση που ενδεχομένως υπάρχει στην ανάπτυξη κάποιων ΦΔ ή/και αθλημάτων.

-Τη λειτουργία ομοσπονδιών, συλλόγων κ.λπ. στην κοντινή ή στην ευρύτερη περιοχή.

-Τη δυνατότητα για πρόσκληση «ειδικών» στον χώρο του σχολείου και στο μάθημα της ΦΑ.

-Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του σχολείου, αναφορικά με την υλικοτεχνική υποδομή και τον εξοπλισμό που διατίθεται.

-Την υποστήριξη και την οργάνωση του σχολείου, με σκοπό την ενίσχυση δράσεων ΦΑ εντός ή/και εκτός σχολείου.

Για την αποτελεσματική εφαρμογή του νέου ΠΣ και της επίτευξης των σκοπών του χρειάζονται γνώσεις και κατάρτιση των εκπαιδευτικών σε θέματα σχετικά με αυτό, καθώς και η αποτελεσματική εφαρμογή συγκεκριμένων στρατηγικών και στιλ διδασκαλίας που περιγράφονται στη συνέχεια:

-Διαμόρφωση θετικού κλίματος παρακίνησης (ασφάλεια, έμφαση στις 3 βασικές ανάγκες για αυτονομία, αντίληψη ικανότητας, σχέσεις με τους άλλους, στόχο για βελτίωση και συνεργασία, υποστήριξη, αυτοκαθορισμό, θετική ανατροφοδότηση).

-Βιωματική προσέγγιση της διδασκαλίας σε υποστηρικτικό περιβάλλον.

-Ενσωμάτωση α) της διαθεματικής και β) της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, για την επίτευξη του κεντρικού και των επιμέρους σκοπών.

-Σχέδια εργασίας, ομαδοσυνεργατικότητα.

-Εφαρμογή του φάσματος των στιλ διδασκαλίας (του παραγγέλματος, πρακτική σε σταθμούς, αμοιβαία διδασκαλία, αυτοελέγχου, συμπερίληψης ή μη αποκλεισμού, καθοδηγούμενης εφευρετικότητας, συγκλίνουσας παραγωγικότητας, του προγράμματος που σχεδιάζει ο/η μαθητής/-τρια, της πρωτοβουλίας του/της μαθητή/-τρι- ας, της αυτοδιδασκαλίας). Ιδιαίτερη έμφαση προτείνεται να δοθεί σε μεθόδους που προάγουν την αυτονομία και τις δεξιότητες αυτορρύθμισης των μαθητών/-τριών (π.χ. αυτοελέγχου, του προγράμματος που σχεδιάζει ο/η μα- θητής/-τρια, της πρωτοβουλίας του/της μαθητή/-τριας κ.λπ.). Εφαρμογή της διαφοροποιημένης διδασκαλίας μέσω του στιλ «συμπερίληψης ή μη αποκλεισμού» αλλά και όλων των στιλ, πλην των δύο πρώτων: του παραγγέλματος και της πρακτικής άσκησης.

-Έμφαση σε προγράμματα καθορισμού στόχων για βελτίωση επιπέδων ΦΔ, ικανοτήτων, υπευθυνότητας (όπως το μοντέλο Hellison που περιγράφεται παρακάτω).

-Επίτευξη μαθησιακών αποτελεσμάτων, ακόμα και εκείνων που ανήκουν στον γνωστικό σκοπό, με μεγιστοποίηση του χρόνου εμπλοκής όλων των παιδιών σε κίνηση και ΦΔ στη διάρκεια του μαθήματος της ΦΑ.

-Αξιολόγηση και αυτοαξιολόγηση της προόδου των μαθητών/-τριών.

-Αξιολόγηση των σκοπών και μαθησιακών αποτελεσμάτων του ΠΣ από τους/τις εκπαιδευτικούς.

Ε. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

-Είναι μια διαρκής, συστηματική και δυναμική διαδικασία, αναπόσπαστο μέρος του ΠΣ.

-Εφαρμόζεται στην αρχή, κατά τη διάρκεια και στο τέλος μιας μαθησιακής διαδικασίας/ενότητας.

-Αποτελεί μια ευρύτερη έννοια και διαδικασία σε σχέση με τη βαθμολόγηση.

-Για να είναι αποτελεσματική, πρέπει να είναι έγκυρη, αντικειμενική και αξιόπιστη.

-Οι μορφές αξιολόγησης που μπορούν να εφαρμοστούν είναι οι παραδοσιακές και οι εναλλακτικές.

-Αποτελεί διαγνωστικό μέσο και πηγή ανατροφοδότησης της όλης εκπαιδευτικής/διδακτικής διαδικασίας και όχι ένα μέτρο σύγκρισης των μαθητών/-τριών.

-Παρέχει πληροφορίες σχετικά με τον ρυθμό προόδου κάθε μαθητή/-τριας, το ποσοστό επίτευξης των σκοπών και στόχων, καθώς και την καταλληλότητα - αποτελεσματικότητα των περιεχομένων και της μεθοδολογίας που χρησιμοποιήθηκε κατά τη διδασκαλία.

-Αναφέρεται, ξεχωριστά, και στους 4 τομείς μάθησης: Κινητικό, Γνωστικό, Συμπεριφορικό/Βιωματικό, Ηθικό/ Κοινωνικό/Συναισθηματικό.

-Ιδιαίτερη έμφαση σε τρόπους αξιολόγησης-αυτοπαρατήρησης των κινητικών και διατροφικών συμπεριφορών.

ΣΤ. ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ

(Βλέπε στο οικείο ΦΕΚ)

Το παρόν Πρόγραμμα Σπουδών θα εφαρμοστεί πιλοτικά - σε συνδυασμό με τα ισχύοντα Προγράμματα Σπουδών - σε όλα τα Πρότυπα και Πειραματικά Γ υμνάσια της χώρας κατά το σχολικό έτος 2022-2023.

Η περαιτέρω εφαρμογή του θα ορισθεί με νέα υπουργική απόφαση.

Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Αθήνα, 16 Ιανουαρίου 2023