Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής της Γ τάξης Γυμνασίου.

---

Υπουργική Απόφαση Αριθμ. 4318/Δ2/2023

ΦΕΚ 202/Β/19-1-2023

Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής της Γ' τάξης Γυμνασίου.

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Έχοντας υπόψη:

1.Το εδαφιο γ της παρ. 11 του άρθρου 5 του ν. 1566/1985 (Α' 167), όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 7 του ν. 2525/1997 «Ενιαίο Λύκειο, πρόσβαση των αποφοίτων στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και άλλες διατάξεις»(Α' 188).

2.Την υποπερ. ββ της περ. α και παρ. 3 του άρθρου 2 του ν. 3966/2011 «Θεσμικό πλαίσιο των Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων, Ιδρυση Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Οργάνωση του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» και λοιπές διατάξεις» (Α' 118).

3.Το άρθρο 175 του ν. 4823/2021 «Αναβάθμιση του Σχολείου, ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και άλλες διατάξεις» (Α' 136).

4.Το άρθρο 90 του κώδικα Νομοθεσίας για την Κυβέρνηση και τα Κυβερνητικά όργανα που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του π.δ. 63/2005 (Α' 98), το οποίο διατηρήθηκε σε ισχύ με την παρ. 22 του άρθρου 119 του ν. 4622/2019 (Α' 133).

5.Το π.δ. 81/2019 «Σύσταση, συγχώνευση, μετονομασία και κατάργηση Υπουργείων και καθορισμός των αρμοδιοτήτων τους - Μεταφορά υπηρεσιών και αρμοδιοτήτων μεταξύ Υπουργείων» (Α' 119).

6.Το π.δ. 84/2019 «Σύσταση και κατάργηση Γενικών Γραμματειών και Ειδικών Γραμματειών/Ενιαίων Διοικητικών Τομέων Υπουργείων» (Α' 123).

7.Το π.δ. 2/2021 «Διορισμός Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών» (Α' 2).

8.Την υπό στοιχεία 168/Υ1/08.01.2021 απόφαση του Πρωθυπουργού και της Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων με θέμα «Ανάθεση αρμοδιοτήτων στην Υφυπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων, Ζωή Μακρή» (Β' 33).

9.Την υπό στοιχεία 104671/ΓΔ4/27.09.2021 υπουργική απόφαση «Πιλοτική Εφαρμογή Προγραμμάτων Σπουδών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση» (Β' 4003).

10.Την υπ' αρ. 65/08.12.-2022 πράξη του Δ.Σ. του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής.

11.Το γεγονός ότι από την παρούσα απόφαση δεν προκαλείται δαπάνη, σύμφωνα με την υπό στοιχεία Φ.1/Γ/15/2085/B1/10.01.2023 εισήγηση του άρθρου 24 του ν. 4270/2014 (Α' 143) της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, αποφασίζουμε:

 

Άρθρο μόνον

Το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής της Γ' τάξης Γυμνασίου ορίζεται ως εξής:

Α. ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Το μάθημα Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή ως γνωστικό αντικείμενο διδάσκεται στη Γ' τάξη Γυμνασίου και νοείται ως βιωματική διαδικασία μέσω της οποίας το κοινωνικό υποκείμενο κατανοεί τον εαυτό του ως μέλος διαφόρων ομάδων -πρωτογενών, δευτερογενών και ευρύτερων-και τους ρόλους που απορρέουν από την ιδιότητα μέλους, με στόχο την ανάπτυξη ικανοτήτων και την καλλιέργεια όλων εκείνων των δεξιοτήτων που χαρακτηρίζουν τον ενεργό δημοκρατικό πολίτη.

Ως μορφωτικό αγαθό αποσκοπεί στην εμπλοκή των μαθητών/-τριών σε διαδικασίες μέσω των οποίων θα αποκτήσουν γνώσεις, θα καλλιεργήσουν στάσεις και δεξιότητες, έτσι ώστε να γίνουν υπεύθυνοι, ενεργοί, δημοκρατικοί πολίτες, άνθρωποι με κριτική ικανότητα και δημιουργική δράση. Οι γνώσεις που θα αποκτήσουν στηρίζονται στον άξονα της σχέσης αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης αφενός μεταξύ ατόμου και κοινωνίας και αφετέρου μεταξύ ατόμου και επιμέρους κοινωνιών και της διεθνούς κοινότητας. Η καλλιέργεια αξιών και η υιοθέτηση νοοτροπιών και στάσεων σχετίζονται άμεσα με συμπεριφορές που αρμόζουν στη σύγχρονη δημοκρατική κοινωνία και αφορούν την ενεργή, συμμετοχική, δημοκρατική κοινωνική συμπεριφορά με ατομική ευθύνη και κριτικό πνεύμα σε θέματα κοινωνικής συνοχής, ειρηνικής συνύπαρξης, συνεργασίας, αλληλεγγύης, ελευθερίας, ισότητας, κοινωνικής δικαιοσύνης και σεβασμού της ετερότητας.

Β. ΣΚΟΠΟΘΕΣΙΑ

Βασικό σκοπό του μαθήματος Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή αποτελεί η εξέλιξη δημοκρατικών πολιτών σε μια υγιή δημοκρατία με την προβολή της σημασίας της ανάπτυξης του εαυτού σε κάθε κοινωνική ομάδα και με εφόδια την κριτική σκέψη, τη δημιουργική φαντασία και τη λογική ανάλυση, ώστε μικρά ή μεγάλα γεγονότα της επικαιρότητας να ερμηνεύονται όχι μόνο πραγματολογικά ή ιδεολογικά αλλά και ουσιαστικά και επιστημονικά, και να κατανοούνται καλύτερα οι εξελίξεις.

Τούτο επιτυγχάνεται με την κινητοποίηση των μαθητών και των μαθητριών κυρίως με δραστηριότητες βιωματικές, έτσι ώστε να αντιλαμβάνονται και να προσδιορίζουν τον εαυτό τους στην κοινωνική του διάσταση, να συνειδητοποιούν τους ρόλους που απορρέουν από την ένταξή τους στις διάφορες κοινωνικές ομάδες-από τις πρωτογενείς έως τις ευρύτερες-και τους τρόπους με τους οποίους εσωτερικεύουν τους ρόλους τους από τη θέση στην ομάδα που βρίσκονται κάθε φορά. Η διαδικασία αυτή οδηγεί σταδιακά στην καλλιέργεια της αυτογνωσίας και του αυτοέλεγχου, ώστε να γίνουν ενεργοί και δημιουργικοί δημοκρατικοί πολίτες.

Πιο συγκεκριμένα, με το μάθημα Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή επιδιώκεται οι μαθητές/-τριες να συνειδητοποιήσουν:

-ότι ο άνθρωπος είναι φύσει κοινωνικό ον, που συγκροτείται μέσα από τη συμμετοχή του σε διαφορετικής «βαρύτητας» κοινωνικές ομάδες

-ότι οι ομάδες νοηματοδοτούν την ταυτότητα και παρέχουν συλλογικούς πόρους στα μέλη τους

-ότι η συμμετοχή σε ομάδες συντελεί στη διαμόρφωση προσωπικού «κεφαλαίου», το οποίο το άτομο χρησιμοποιεί για να αποκτήσει μια θέση, ατομικά και συλλογικά, στις κοινωνικές στρωματώσεις

-ότι οι ρόλοι που τα άτομα επιτελούν εντός κάθε ομάδας συχνά δεν εναρμονίζονται μεταξύ τους, αλλά δυνητικά δημιουργούν εντάσεις που το άτομο καλείται να διαπραγματευθεί

-ότι κοινωνική και πολιτική εμπλοκή και δέσμευση σημαίνει διαμόρφωση πολιτικών στάσεων και αξιών που καθιστούν τον πολίτη ικανό και υπεύθυνο.

Γ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ - ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ Οι Θεματικές Ενότητες του μαθήματος Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή της Γ' τάξης Γυμνασίου αναπτύσσονται γύρω από τρεις άξονες/Θεματικά Πεδία: α) Το άτομο ως μέλος κοινωνικών ομάδων β) Το άτομο ως πολίτης γ) Το άτομο και ο ευρύτερος κόσμος Πιο αναλυτικά:

α) Το άτομο ως μέλος κοινωνικών ομάδων

-Οριοθέτηση του/της μαθητή/-τριας σε μια σειρά από κοινωνικές ομάδες (Πρωταρχικές ομάδες, Δευτερεύουσες ομάδες, Τυπικές-θεσμικές ομάδες, Άτυπες ομάδες, Κλειστές ομάδες, Ανοικτές ομάδες. Ποιοι αποκλείονται κάθε φορά).

-Ο κοινωνικός ρόλος που απορρέει από τη συμμετοχή στην ομάδα (αυτοπροσδιορισμός του/της μαθητή/-τριας έναντι των ρόλων που έχει και επισήμανση εντάσεων που προκαλούνται από αντικρουόμενους κοινωνικούς ρόλους). Το σύνολο των ρόλων ως «κοινωνική ταυτότητα».

-Επικοινωνία (ακούω - μιλάω - κατανοώ). Επικοινωνία πληροφοριών (απτό όφελος - αυξάνεται η «εξουσία» μου) και επικοινωνία νοημάτων (συνδιαμόρφωση προσωπικότητας).

-Προκαταλήψεις (βασική παρενέργεια της κοινωνικοποίησης) - Στερεότυπα. Συγκρούσεις/Επίλυση συγκρούσεων.

β) Το άτομο ως πολίτης

-Πολιτικοί Θεσμοί: Δήμοι, Περιφέρειες, Κεντρικό Κράτος (φορείς κεντρικής κυβέρνησης). Και τα τρία μαζί αποτελούν την Πολιτεία.

-Πολιτικές Ταυτότητες: Δημότης - Πολίτης.

-Δικαιώματα, Υποχρεώσεις, Καθήκοντα (μέσα στο πλαίσιο κάθε ομάδας και θεσμού).

-Νόμοι (γραπτοί και αναγκαστικοί - το κράτος). Δημοκρατία: «Το κράτος των νόμων».

-Εξουσία (η ικανότητα ενός ατόμου ή μίας ομάδας να επηρεάζει το κοινωνικό ή φυσικό περιβάλλον του). Οι τέσσερις μορφές της «εξουσίας»: πολιτική, οικονομική, ιδεολογική, στρατιωτική.

-Κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι εξουσίες και η συμμετοχή μας σε αυτές επηρεάζουν τη ζωή μας.

-Δημοκρατία. Το κράτος, οι πολίτες και η πολιτική πολυμορφία: κατανόηση αξιών με διαφορετικό τρόπο, διαφορετικές προτεραιότητες, διαφορετικά οφέλη.

γ) Το άτομο και ο ευρύτερος κόσμος

-Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκή διάσταση δικαιωμάτων του ατόμου. Συμφωνίες και εντάσεις ανάμεσα στους Ευρωπαίους πολίτες και ανάμεσα σε χώρες της ΕΕ.

-Παγκόσμιες διαδικασίες κατακερματισμού παλαιών κοινοτήτων και δημιουργία καινούριων.

-Μετανάστευση - παντού και δίπλα μου (ως παγκόσμιο θέμα).

-Φυσικό περιβάλλον - επιστημονική γνώση και τοπική κατάσταση/δράση.

Δ. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ - ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

Το ΠΣ προωθεί την ενεργό συμμετοχή όλων των μαθητών και των μαθητριών μέσω της δημιουργίας περιβαλλόντων καθοδηγούμενης μάθησης, αυτενέργειας, συνεργατικής δράσης σε ομάδες, διερευνητικής μάθησης, βιωματικής προσέγγισης, επίλυσης προβλήματος, επικοινωνιακής προσέγγισης και μετασχηματιστικής λογικής. Η διδακτική του μαθήματος Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή σχεδιάζεται, έτσι ώστε να υποστηρίζει δημοκρατικές συμπεριφορές και στάσεις και να συμβάλλει θετικά στους παράγοντες πολιτικής αποτελεσματικότητας, πολιτικής και κοινωνικής συμμετοχής και δημοκρατικού προσανατολισμού των μαθητών/-τριών. Η επιλογή των Θεματικών Ενοτήτων, η προσέγγιση των θεμάτων με συμμετοχικές και βιωματικές μεθοδολογίες που προωθούν την ανακαλυπτική μάθηση αναπτύσσουν δεξιότητες και ικανότητες για αυτόνομη και δημιουργική δράση, καλλιεργούν στάσεις και αξίες και ρυθμίζουν τη συμπεριφορά των μαθητών/-τριών για τη δημοκρατική, υπεύθυνη και ενεργή συμμετοχή τους στο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι της σύγχρονης κοινωνίας.

Ως προς τον σχεδιασμό της διδασκαλίας και της μάθησης ακολουθούνται τα παρακάτω:

-Δημιουργείται ένα υποστηρικτικό περιβάλλον μάθησης, που ενθαρρύνει την ενεργό εμπλοκή των μαθητών και των μαθητριών, αξιοποιώντας την αρχή του αποτελέσματος.

-Δίνεται έμφαση στην οικειοποίηση βασικών γνώσεων, πάνω στις οποίες οικοδομούνται σταδιακά οι επιδιωκόμενες γνωστικές, μεταγνωστικές και άλλες δεξιότητες και ικανότητες, αξιοποιώντας τις αρχές της παιδαγωγικής και τα βασικά χαρακτηριστικά του εν λόγω γνωστικού αντικειμένου.

-Επιδιώκεται η διασύνδεση της νέας γνώσης με τις προϋπάρχουσες γνώσεις των μαθητών και των μαθητριών μέσω πολλαπλών προσεγγίσεων ανάλογα με τις ανάγκες, τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντά τους.

-Υιοθετούνται στρατηγικές διαφοροποιημένης διδασκαλίας και αξιοποιούνται εναλλακτικές πρακτικές, θεατρικές τεχνικές και ποικίλα διδακτικά εργαλεία και δημιουργικά παιχνίδια.

-Χρησιμοποιούνται κατάλληλα οι νέες τεχνολογίες στην καθημερινή διδακτική πρακτική, αξιοποιώντας τα πλεονεκτήματα της ηλεκτρονικής μάθησης και τα διαθέσιμα ψηφιακά εργαλεία - ψηφιακή εγγραμματοσύνη [π.χ. ηλεκτρονικά εκπαιδευτικά παιχνίδια, «σοβαρά παιχνίδια»].

-Ενθαρρύνεται ο κριτικός στοχασμός επί γνωστικών διαδικασιών και πρακτικών.

Διδακτικές προσεγγίσεις α) Μαθητοκεντρική προσέγγιση στη διδασκαλία β) Βιωματικές διερευνητικές μέθοδοι διδασκαλίας γ) Μέθοδος πρότζεκτ

δ) Αξιοποίηση των τεχνών στη διδασκαλία («εκπαιδευτικό δράμα», θεατρικές τεχνικές, αξιοποίηση εικαστικών δημιουργιών - μοντέλο Perkins κ.ά.) ε) Ομαδοσυνεργατική μορφή διδασκαλίας Ε. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Η αξιολόγηση δεν μπορεί να είναι μια αποπλαισιωμένη δραστηριότητα, που λειτουργεί ανεξάρτητα από τη μαθησιακή διαδικασία. Στο μάθημα Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή της Γ' τάξης Γυμνασίου, όπως προβλέπεται για τα νέα ΠΣ, πέρα από την αρχική και την τελική αξιολόγηση, δίνεται έμφαση στην αξιοποίηση της διαμορφωτικής αξιολόγησης, ως μιας παιδαγωγικής λειτουργίας ενσωματωμένης δυναμικά στη διδακτική πράξη, η οποία αποβλέπει στον συνεχή έλεγχο της επίτευξης των προσδοκώμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων. Υπηρετεί, δηλαδή, την ανάγκη της πληροφόρησης του/της εκπαιδευτικού για την αποτελεσματικότητα των επιλεγόμενων από αυ- τόν/-ήν παρεμβάσεων, επινοήσεων και ενεργειών κατά την εξέλιξη του εκπαιδευτικού έργου. Ως παιδαγωγικό, μάλιστα, εργαλείο συναρτάται με την αξιοποίηση των λαθών των μαθητών/-τριών που ανατροφοδοτεί τη διδακτική πορεία.

Για τη διαπίστωση του βαθμού επίτευξης των διδακτικών στόχων του μαθήματος από τον/την εκπαιδευτικό και τον/τη μαθητή/-τρια, εκτός των εύστοχων τεχνικών αυτοαξιολόγησης, θα μπορούσε κανείς να προσθέσει οποιαδήποτε πρακτική στην τάξη κατά την οποία συλ- λέγονται, εξάγονται, ερμηνεύονται και χρησιμοποιούνται «αποδείξεις» για την απόδοση του/της κάθε/-μίας μαθητή/-τριας (δοκιμασίες επίδοσης με απλά ερωτήματα πολλαπλής επιλογής, ερμηνείας γραφικών παραστάσεων, συμπλήρωσης κειμένου, επιλογής σωστού-λάθους, αντιστοίχισης-σύζευξης, λύσης σταυρολέξου). Οι δραστηριότητες αυτές προσαρμόζονται ανάλογα με τις δυνατότητες των μαθητών/-τριών της κάθε τάξης, ώστε να εξασφαλιστούν οι «αποδείξεις». Πρόκειται δηλαδή για έναν σκόπιμο προγραμματισμό της κάθε διδακτικής ενότητας/διδασκαλίας.

Τέτοιες δραστηριότητες διαμορφωτικής αξιολόγησης, αυτοαξιολόγησης και τελικής αξιολόγησης μπορεί να είναι:

-Δραστηριότητες κατανόησης κειμένων και παραγωγής λόγου

-Δραστηριότητες μετασχηματισμού κειμένων ή άλλων υλικών

-Ερευνητικές εργασίες (πρότζεκτ)

-Δημιουργικές δραστηριότητες (με την αξιοποίηση π.χ. των τεχνών)

-Δραστηριότητες κριτικού αναστοχασμού

ΣΤ. ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ

(Βλέπε στο οικείο ΦΕΚ)

Το παρόν Πρόγραμμα Σπουδών θα εφαρμοστεί πιλοτικά - σε συνδυασμό με τα ισχύοντα Προγράμματα Σπουδών - σε όλα τα Πρότυπα και Πειραματικά Γυμνάσια της χώρας κατά το σχολικό έτος 2022-2023.

Η περαιτέρω εφαρμογή του θα ορισθεί με νέα υπουργική απόφαση.

Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Αθήνα, 16 Ιανουαρίου 2023