Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα της Γεωγραφίας στις Ε’ και Στ’ τάξεις του Δημοτικού Σχολείου.

---

Υπουργική Απόφαση  Αριθμ. 160501/Δ1/2021

ΦΕΚ 5815/Β/10-12-2021

Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα της Γεωγραφίας στις Ε’ και Στ’ τάξεις του Δημοτικού Σχολείου.

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Έχοντας υπόψη:

1. Τις διατάξεις:

1.1. της περ. ε της παρ. 11 του άρθρου 4 του ν. 1566/1985 (Α’ 167),όπως τροποποιήθηκαν με τις διατάξεις των παρ 1, 2 του άρθρου 7 του ν. 2525/1997 «Ενιαίο Λύκειο, πρόσβαση των αποφοίτων στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και άλλες διατάξεις» (Α’ 188),

1.2. της υποπερ. ββ της περ. α της παρ. 3 του άρθρου 2 του ν. 3966/2011 «Θεσμικό πλαίσιο των Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων, Ίδρυση Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Οργάνωση του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» και λοιπές διατάξεις» (Α’ 118),

1.3. του άρθρου 175 του ν. 4823/2021 «Αναβάθμιση του σχολείου, ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και άλλες διατάξεις» (Α’ 136),

1.4. του άρθρου 90 του Κώδικα της νομοθεσίας για την Κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (π.δ. 63/2005, Α’ 98), σε συνδυασμό με την παρ. 22 του άρθρου 119 του ν. 4622/2019 (Α’ 133),

1.5. του π.δ. 81/2019 «Σύσταση, συγχώνευση, μετονομασία και κατάργηση Υπουργείων και καθορισμός των αρμοδιοτήτων τους - Μεταφορά υπηρεσιών και αρμοδιοτήτων μεταξύ Υπουργείων» (Α’ 119),

1.6. του π.δ. 83/2019 «Διορισμός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης, Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών» (Α’ 121),

1.7. του π.δ. 84/2019 «Σύσταση και κατάργηση Γενικών Γραμματειών και Ειδικών Γραμματειών/Ενιαίων Διοικητικών Τομέων Υπουργείων» (Α’ 123),

1.8. του π.δ. 2/2021 «Διορισμός Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών» (Α’ 2).

2. Την υπό στοιχεία. 168/Υ1/08-01-2021 κοινή απόφαση του Πρωθυπουργού και της Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων «Ανάθεση αρμοδιοτήτων στην Υφυπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων, Ζωή Μακρή» (Β’ 33).

3. Την υπό στοιχεία 104671/ΓΔ4/27-09-2021 απόφαση της Υφυπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων «Πιλοτική Εφαρμογή Προγραμμάτων Σπουδών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση» (Β’ 4003).

4. Τις υπ’ αρ. 55/14-10-2021 και 56/21-10-2021 πράξεις του Δ.Σ. του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής.

5. Το γεγονός ότι από την παρούσα απόφαση δεν προκαλείται δαπάνη σε βάρος του τακτικού προϋπολογισμού του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων σύμφωνα με την υπό στοιχεία Φ.1/Γ/802/156767/Β1/

02-12-2021 εισήγηση της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, αποφασίζουμε:

Το Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα της Γεωγραφίας στις Ε’ και Στ’ τάξεις του Δημοτικού Σχολείου ορίζεται ως εξής:

Α. ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Στις τέσσερις πρώτες τάξεις του Δημοτικού πλήθος στοιχείων Γεωγραφίας είναι ενταγμένα στο μάθημα της Μελέτης του Περιβάλλοντος, και στην Ε’ και ΣΤ’ Δημοτικού η Γεωγραφία διδάσκεται ως αυτόνομο μάθημα. Το περιεχόμενο της Γεωγραφίας Ε’ και ΣΤ’ Δημοτικού που αναπτύσσεται στο παρόν Πρόγραμμα Σπουδών περιλαμβάνει τα εξής:

α) Μια ποικιλία επιπέδων ανάλυσης των εννοιών και των διαδικασιών που εξετάζονται από την πολύ οικεία, τοπική και περιφερειακή, έως την εθνική, ευρωπαϊκή και παγκόσμια κλίμακα. Αυτό σημαίνει ότι η μελέτη των εννοιών του χώρου και των φαινομένων που συμβαίνουν σε αυτόν ξεκινά από την πολύ μικρή χωρική κλίμακα (προσωπική) και εκτείνεται μέχρι τις μεγάλες και πολύ μεγάλες χωρικές κλίμακες (εθνικές και παγκόσμιες).

β) Μια σειρά από έρευνες, εστιάζοντας σε συγκεκριμένους τόπους, γεωγραφικές οντότητες, όπως πόλη, δάσος, νησί κ.ά., θέματα και ζητήματα/προβλήματα (π.χ. ερημοποίηση, μετανάστευση, άνιση ανάπτυξη κ.ά.).

γ) Τις θέσεις των τόπων και των περιβαλλόντων στον χώρο και τον χρόνο, δηλαδή τη γνώση του πού βρίσκονται οι τόποι και τα τοπία, και πώς δημιουργήθηκαν τα διαφορετικά περιβάλλοντα, δημιουργώντας έτσι ένα συνεκτικό πλαίσιο γεωγραφικής γνώσης.

δ) Τη διαπραγμάτευση βασικών θεμάτων για την Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων των αλλαγών στη φυσική γεωγραφία και στην ανθρωπογεωγραφία της, σύγχρονα ζητήματα που την αφορούν και την επηρεάζουν, καθώς και τη θέση της στον κόσμο σήμερα. Περιλαμβάνει δηλαδή τοπικές και εθνικές προοπτικές, τις γεωγραφικές πτυχές που στηρίζουν την ταυτότητα ενός νέου ανθρώπου, αλλά και του παγκόσμιου πολίτη.

ε) Διαφορετικά μέρη του κόσμου σε ευρύτερες ρυθμίσεις και πλαίσια, συμπεριλαμβανομένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και περιφερειών ή χωρών με διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης. Περιλαμβάνει δηλαδή, εκτός των θέσεων και των βασικών γεωλογικών-γεωγραφικών τους στοιχείων, και το πώς οι τόποι αυτοί συνδέονται μεταξύ τους, αλλά και με άλλους τόπους μέσα από μια σειρά από διαφορετικά περιβάλλοντα.

στ) Θέματα φυσικής γεωγραφίας, φυσικών και γεωλογικών διαδικασιών και φυσικά τοπία, όπως για παράδειγμα τη μελέτη του καιρού και του κλίματος, χαρακτηριστικών γεωμορφών στην επιφάνεια της Γης, των διαδικασιών που τις δημιούργησαν κ.ά.

ζ) Ανθρωπογεωγραφία, δηλαδή θέματα που αναφέρονται σε δομημένα και διακριτά περιβάλλοντα και ανθρώπινες διαδικασίες, όπως για παράδειγμα οι αλλαγές στις πόλεις, οι μετακινήσεις, η αειφόρος ανάπτυξη κ.ά.

η) Αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ανθρώπων και του περιβάλλοντός τους, συμπεριλαμβανομένων και των συνεπειών τους (π.χ. η κατανάλωση ενέργειας έχει μια παγκόσμια επίδραση τόσο στα φυσικά συστήματα όσο και στο κλίμα), τρόπους διαχείρισης μελλοντικών αλλαγών και επιδράσεων (αειφόρος ανάπτυξη) σε διαφορετικές κλίμακες, καθώς και θέματα φυσικών κινδύνων-καταστροφών και προστασίας.

θ) Κατάλληλες αναπαραστάσεις, οπτικοποιήσεις των γεωγραφικών φαινομένων με χωρικά χαρακτηριστικά, που επιτρέπουν τον εντοπισμό, την ανάλυση και τη συσχέτιση τοπικών και παγκόσμιων ζητημάτων.

Β. ΣΚΟΠΟΘΕΣΙΑ

Γενικοί σκοποί

Οι γενικοί σκοποί της διδασκαλίας του μαθήματος της Γεωγραφίας στην Ε’ και τη ΣΤ’ τάξη του Δημοτικού είναι οι μαθητές/-τριες:

- Να αναγνωρίζουν τους χάρτες ως εργαλεία μελέτης του χώρου, να μπορούν να αντλούν πληροφορίες από αυτούς και να τους χρησιμοποιούν αποτελεσματικά στην καθημερινή τους ζωή.

- Να δημιουργούν τους δικούς τους χάρτες και άλλες συμβολικές αναπαραστάσεις χρησιμοποιώντας κατάλληλα σύμβολα και υλικά.

- Να προσδιορίζουν τα βασικά γεωγραφικά στοιχεία της Ελλάδας, της Ευρώπης και του κόσμου και να αναγνωρίζουν την ποικιλία τους.

- Να αναπτύξουν ικανότητες που να τους επιτρέπουν να παρατηρούν, να περιγράφουν και να ερμηνεύουν μορφές και φαινόμενα στην επιφάνεια της Γης (σε εθνική και παγκόσμια κλίμακα) που αφορούν σχέσεις και αλληλεπιδράσεις του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.

- Να συσχετίζουν μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα τις αλληλεπιδράσεις του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος μέσα στο οποίο αναπτύσσονται οι δραστηριότητες των ανθρώπων.

- Να αναπτύξουν στάσεις και να υιοθετήσουν συμπεριφορές που θα συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος και στην προοπτική της αειφόρου ανάπτυξης.

- Να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της συλλογικής δράσης σε τοπική, εθνική και παγκόσμια κλίμακα για την επίλυση προβλημάτων.

- Να αναπτύξουν ικανότητες λήψης αποφάσεων, επίλυσης προβλημάτων, εκπόνησης σχεδίων εργασίας ή μικρών γεωγραφικών ερευνών και παρουσίασης των αποτελεσμάτων τους.

- Να καλλιεργήσουν τη χωρική σκέψη, ώστε να περιγράφουν κατευθύνσεις, θέσεις τόπων και να εκτιμούν το μέγεθος των αποστάσεων.

- Να αποκτήσουν δεξιότητες μεταφοράς της γνώσης των γεωγραφικών εννοιών στην καθημερινότητά τους.

Ειδικοί σκοποί για τη Γεωγραφία Ε’ Δημοτικού

Οι μαθητές/-τριες επιδιώκεται να αποκτήσουν μια σφαιρική εικόνα του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της Ελλάδας, να γνωρίζουν την ποικιλομορφία των δομών του και να διακρίνουν την κατανομή, τις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους. Να διακρίνουν τις εξελικτικές διαδικασίες που χαρακτηρίζουν το φυσικό περιβάλλον της Ελλάδας, καθώς και τις αλλαγές που συμβαίνουν σε αυτό. Να μπορούν να χρησιμοποιούν και να επεξεργάζονται διάφορα είδη χαρτών της Ελλάδας αντλώντας πληροφορίες από πηγές (ψηφιακές και έντυπες) για την ταυτότητά τους, παρατηρώντας, περιγράφοντας και ερμηνεύοντας γεωγραφικά δεδομένα, χωρικές κατανομές, όσο το επιτρέπει η ηλικία τους, και να υλοποιούν σχέδια εργασίας μαθαίνοντας να συνεργάζονται ομαδικά για την επίτευξη κοινών στόχων. Να αναπτύξουν χωρική σκέψη, ώστε να μπορούν να απεικονίζουν και να ερμηνεύουν θέσεις, αποστάσεις, κατευθύνσεις, σχέσεις, αλλαγές και μετακινήσεις στον χώρο. Να γνωρίσουν το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της Κύπρου συζητώντας για το κυπριακό ζήτημα. Να αναπτύξουν δεξιότητες διαχείρισης κινδύνων γνωρίζοντας φυσικές καταστροφές, καθώς και προστασίας του περιβάλλοντος στην προοπτική της αειφόρου ανάπτυξης.

Ειδικοί σκοποί για τη Γεωγραφία ΣΤ’ Δημοτικού

Οι μαθητές/-τριες επιδιώκεται να αποκτήσουν μια συνολική εικόνα κατανομής των βασικών στοιχείων του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της επιφάνειας της Γης σε παγκόσμια κλίμακα, να γνωρίζουν την ηλικία της Γης, τα χαρακτηριστικά της ως πλανήτη του ηλιακού συστήματος, τις κινήσεις και την εσωτερική δομή της. Να διερευνούν γεωγραφικά ζητήματα, παγκόσμια προβλήματα και να προσδιορίζουν τις επιδράσεις των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο φυσικό περιβάλλον, αναπτύσσοντας θετικές στάσεις και συμπεριφορές που συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος και στην προοπτική της αειφόρου ανάπτυξης. Να μπορούν να παρουσιάζουν σχέδια εργασίας χρησιμοποιώντας ποικίλα μέσα, τεχνικές και εργαλεία αναπαράστασης αποκτώντας δεξιότητες συνεργασίας και επικοινωνίας στην ομάδα. Να αναπτύξουν γεωχωρική σκέψη και συλλογισμούς διακρίνοντας τον τρισδιάστατο χώρο σε σχηματικό, περιβαλλοντικό, γεωγραφικό χώρο και χώρο θέασης. Να αναγνωρίζουν τις νοητές γραμμές (άξονες, παράλληλοι, μεσημβρινοί) της Γης και να κατανοούν τις κινήσεις της Γης.

Προσδοκώμενα αποτελέσματα στο τέλος του Δημοτικού

Οι μαθητές/-τριες θα πρέπει να είναι σε θέση:

- Να αντλούν πληροφορίες από έγκυρες πηγές για να περιγράψουν το ηλιακό μας σύστημα, να αναφέρουν τους πλανήτες του και να περιγράφουν τη δομή του εσωτερικού της Γης.

- Να αντλούν πληροφορίες από διάφορα είδη χαρτών για να περιγράψουν τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά ενός φυσικού τοπίου της Ελλάδας και του κόσμου συνολικά και κατά ήπειρο, καθώς και να αποκτήσουν αντίληψη των αμφίδρομων σχέσεων ανθρώπου και χώρου με τη μελέτη των φυσιογραφικών περιοχών.

- Να περιγράφουν τη φυσιογνωμία των γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών της Ελλάδας και των ηπείρων, να κάνουν συγκρίσεις και να βρίσκουν τις μεταξύ τους σχέσεις.

- Να διακρίνουν τις έννοιες καιρός και κλίμα και να αναγνωρίζουν τους παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται η κλιματική αλλαγή και καθορίζουν την δημιουργία της κλιματικής κρίσης.

- Να διαβάζουν κλιματικούς χάρτες και να περιγράφουν τις καιρικές συνθήκες μιας περιοχής της Ελλάδας και του κόσμου.

- Να χρησιμοποιούν διάφορες πηγές (χάρτες, πίνακες, γραφήματα, σχεδιαγράμματα) για να περιγράφουν κατανομές και σχέσεις των φυσικών και ανθρωπογενών χαρακτηριστικών της Ελλάδας και των ηπείρων.

- Να αναφέρουν παραδείγματα για να εξηγήσουν τις αλληλεξαρτήσεις φυσικού περιβάλλοντος και ανθρώπινης δραστηριότητας σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο.

- Να χρησιμοποιούν κατάλληλο λεξιλόγιο για να περιγράψουν ένα φυσικό τοπίο.

- Να συλλέγουν και να οργανώνουν πληροφορίες για να παρουσιάσουν τις εργασίες τους προφορικά, γραπτά ή δημιουργώντας κολάζ ή αφίσες.

- Να συμμετέχουν υπεύθυνα και να συνεργάζονται προκειμένου να παρουσιάσουν τις εργασίες τους.

- Να αναπτύξουν δεξιότητες χρήσης των ΤΠΕ για να αναζητήσουν, να συλλέξουν και να οργανώσουν δεδομένα που σχετίζονται με τις εργασίες τους.

- Να αναφέρουν ανθρώπινες δραστηριότητες που μεταβάλλουν τον πλανήτη μας και να αξιολογούν συμπεριφορές που συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος και στην προοπτική της αειφόρου ανάπτυξης.

- Να αποδέχονται και να σέβονται τον πολιτισμό, τον τρόπο ζωής και τις αξίες άλλων λαών.

Γ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ - ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ

Ε΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

Η Ελλάδα και ο κόσμοςΣΤ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

Ο Πλανήτης μας

Α΄ Θεματικό Πεδίο: ΧΑΡΤΕΣ

1. Ο χάρτης - Τα είδη των χαρτών.

2. Η ταυτότητα του χάρτη.

3. Ο προσανατολισμός.

4. Εισαγωγή σε διαδικτυακές υπηρεσίες χαρτογράφησης.

Β΄ Θεματικό Πεδίο: ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ - ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

1. Η θέση της Ελλάδας (στον κόσμο, στην ευρώπη, στη Μεσόγειο, στα Βαλκάνια).

2. Ο οριζόντιος διαμελισμός της Ελλάδας (πελάγη, χερσόνησοι, κόλποι, νησιά, ακρωτήρια, πορθμοί, ισθμοί).

3. Ο κατακόρυφος διαμελισμός της Ελλάδας (βουνά, πεδιάδες, ποτάμια, λίμνες).

4. Καιρός - Κλίμα.

5. Το κλίμα της Ελλάδας και ανθρώπινες δραστηριότητες.

6. Χλωρίδα-πανίδα και χαρακτηριστικά οικοσυστήματα στην Ελλάδα.Α΄ Θεματικό Πεδίο: Η ΓΗ ΩΣ ΟΥΡΑΝΙΟ ΣΩΜΑ

1. Η Γη πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος - Ηλικία και δομή της Γης.

2. Ο άξονας και οι πόλοι, ο ισημερινός, οι παράλληλοι κύκλοι και οι μεσημβρινοί της Γης.

3. Κινήσεις της Γης και αποτελέσματα.

Β΄ Θεματικό Πεδίο: ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ - ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΗ ΓΗ

1. Ατμόσφαιρα της Γης. Κατανομή ξηράς (ήπειροι) και θάλασσας (ωκεανοί).

2. Οι μεγάλες οροσειρές και οι πεδιάδες της Γης. Η ζωή στις μεγάλες πεδιάδες.

3. Τα μεγαλύτερα ποτάμια και οι λίμνες της Γης. Η σημασία του γλυκού νερού στη ζωή των ανθρώπων. Κίνδυνοι από την κακή διαχείριση.

4. Κλιματικές ζώνες και κατανομή κλιματικών τύπων στην επιφάνεια της Γης. Ζώνες βλάστησης στην επιφάνεια της Γης.

Γ΄ Θεματικό Πεδίο: ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ

1. Ο πληθυσμός της Ελλάδας, γεωγραφική κατανομή και πυκνότητα πληθυσμού.

2. Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας: Περιφέρειες - Περιφερειακές Ενότητες.

3. Γεωγραφικά Διαμερίσματα της Ελλάδας. Συσχετίσεις: θέση, ανάγλυφο, κλίμα, δραστηριότητες, παραγωγή, πληθυσμός, υποδομές.

4. Τοπική ανθρωπογεωγραφία.

5. Κύπρος: Το φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον.

6. Ο ελληνισμός της διασποράς.

Δ΄ Θεματικό Πεδίο: ΦΥΣΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ -

ΠΡΟΛΗΨΗ - ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

1. Ηφαίστεια και σεισμοί στην Ελλάδα.

2. Άλλοι κίνδυνοι (γεωλογικοί, υδρολογικοί, κλιματικοί, πυρκαγιές) και προστασία.Γ΄ Θεματικό Πεδίο: ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ

ΟΙ ΗΠΕΙΡΟΙ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ ΜΑΣ

1. Ο πληθυσμός της Γης (κατανομή και πολιτισμικά χαρακτηριστικά).

2. Μεγάλες πόλεις του πλανήτη.

3. Ευρώπη.

4. Ασία.

5. Αφρική.

6. Αμερική

(Βόρεια Αμερική & Νότια Αμερική).

7. Ωκεανία & Ανταρκτική.

Δ΄ Θεματικό Πεδίο: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

1. Κλιματική αλλαγή.

2. Οικολογικές καλλιέργειες.

3. Αειφόρος ανάπτυξη.

4. Μετακινήσεις πληθυσμών.

Δ. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ - ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

Η πραγμάτωση των σκοπών του μαθήματος γενικά και των στόχων των επιμέρους ενοτήτων ειδικότερα, συντελείται μέσα από ένα σύνολο οργανωμένων ενεργειών και δραστηριοτήτων στον σχολικό χώρο, αλλά και έξω από αυτόν. Ο γενικός σκοπός των δραστηριοτήτων είναι η ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας, συνεργασίας και κριτικής σκέψης. Ανάλογα με το αντικείμενο του μαθήματος, μπορεί να είναι έρευνας, διερεύνησης, παρατήρησης, αφήγησης ιστοριών, δημιουργικής γραφής, εικαστικών δημιουργιών, παιχνιδοποίησης και χρήσης ψηφιακών εργαλείων. Ο/Η εκπαιδευτικός καλείται επομένως, με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, να επιλέξει, να οργανώσει και να στηρίξει ένα πλαίσιο δραστηριοτήτων μέσα από τις οποίες θα υλοποιηθούν οι διδακτικοί - μαθησιακοί στόχοι του μαθήματος.

Τα βασικότερα από τα κριτήρια αυτά είναι η φύση του διδακτικού αντικειμένου, οι διδακτικοί στόχοι, τα χαρακτηριστικά των μαθητών/-τριών, οι διαδικασίες αλληλεπίδρασης των παραπάνω παραγόντων, οι γενικές συνθήκες διδασκαλίας, οι μορφές και τα μέσα στήριξης της διδασκαλίας. Η επιλογή του περιεχομένου και κυρίως η δομή και η διάρθρωση του διδακτικού υλικού αντανακλούν σε γενικές γραμμές συγκεκριμένη φιλοσοφία, όσον αφορά τη μεθοδολογική προσέγγιση της διδασκαλίας και τη διαδικασία μάθησης. Σήμερα θεωρείται ότι μια εποικοδομητική διδασκαλία στηρίζεται:

- σε μαθητοκεντρικά παιδαγωγικά πρότυπα,

- στην εφαρμογή των αρχών της συνεργατικής μάθησης,

- στη χρησιμοποίηση κατεξοχήν της ενεργητικής διαδικασίας μάθησης (μέσω πρακτικών που προάγουν και αξιοποιούν την αυτενέργεια, την ανακάλυψη και την απάντηση γεωγραφικών ερωτήσεων μέσα από τη διερεύνηση),

- στην αξιοποίηση των βιωμάτων και των εμπειριών των μαθητών/-τριών,

- στην έκφραση, στη διατύπωση, στην επιχειρηματολογία και στην τεκμηρίωση των προσωπικών απόψεων και αντιλήψεων ή συμπερασμάτων,

- στην αξιοποίηση των ικανοτήτων των μαθητών/-τριών, σε σχέση με την ηλικία τους, για την πρόσληψη, οργάνωση, ανάλυση και ερμηνεία του γεωγραφικού χώρου,

- στη χρήση όσο το δυνατόν περισσότερων εποπτικών διδακτικών μέσων για την υποστήριξη του μαθήματος,

- στην αξιοποίηση του στοιχείου της παρατήρησης και της άντλησης στοιχείων από το άμεσο περιβάλλον,

- στην προσπάθεια διασύνδεσης της αποκτηθείσας γνώσης με γεγονότα και φαινόμενα της καθημερινής ζωής και πρακτικής,

- στη δυνατότητα μεταφοράς εφαρμογής της αποκτηθείσας γνώσης και πρακτικής σε άλλους γνωστικούς χώρους και στη χρήση της διαθεματικής προσέγγισης και των συνθετικών εργασιών για την άντληση πληροφοριών (και) από άλλους γνωστικούς χώρους.

- στη συμβολή της Τεχνολογίας της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών, η οποία κατέχει σημαντικό ρόλο και μπορεί να βοηθήσει τον διδάσκοντα να συμπληρώσει και να διευρύνει τα χρησιμοποιούμενα διδακτικά-εποπτικά μέσα, ιδιαίτερα τώρα που τα διδακτικά εγχειρίδια συνδέονται άμεσα μέσω του υβριδικού χαρακτήρα τους με τα ψηφιακά εργαλεία.

- στις αρχές της διαφοροποιημένης διδασκαλίας. Το ΠΣ δεν εφαρμόζεται με τον ίδιο τρόπο σε όλους τους/τις μαθητές/-τριες, αλλά η διδασκαλία τροποποιείται ως προς το περιεχόμενο, τη διαδικασία και τα προϊόντα, ώστε να ανταποκρίνεται στα διαφορετικά επίπεδα ετοιμότητας των μαθητών/-τριών, στους διαφορετικούς τρόπους που μαθαίνουν και στα διαφορετικά τους ενδιαφέροντα (Tomlinson, 2014).

Επίσης, συμπληρωματικά και σε όλες τις περιπτώσεις η διδακτική μεθοδολογία που έχει επιλεγεί πρέπει να χαρακτηρίζεται από δυνατότητα εφαρμογής σε όλες τις φάσεις της διδασκαλίας και να εμφανίζει ευελιξία όσον αφορά τη χρήση εναλλακτικών λύσεων.

Ε. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της διδακτικής πράξης: Στην εκπαίδευση η αξιολόγηση είναι ένας κύκλος συνεχούς βελτίωσης της διδασκαλίας και της μάθησης, που μπορεί να εξασφαλίσει ότι η μαθησιακή εμπειρία έχει πράγματι την ποιότητα που απαιτείται, ώστε να οδηγήσει σε υψηλότερα επίπεδα μάθησης.

Η αξιολόγηση δεν μπορεί να είναι μια αποπλαισιωμένη δραστηριότητα, που λειτουργεί ανεξάρτητα από τη μαθησιακή διαδικασία. Στο νέο ΠΣ, πέρα από την αρχική και την τελική αξιολόγηση, δίνεται έμφαση στην αξιοποίηση της διαμορφωτικής αξιολόγησης, ως μιας παιδαγωγικής λειτουργίας ενσωματωμένης δυναμικά στη διδακτική πράξη, η οποία αποβλέπει στον συνεχή έλεγχο της επίτευξης των προσδοκώμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων (μετακίνηση από την αξιολόγηση της μάθησης στην αξιολόγηση για τη μάθηση). Υπηρετεί δηλαδή την ανάγκη της πληροφόρησης του/της εκπαιδευτικού για την αποτελεσματικότητα των επιλεγόμενων από αυτόν/-ήν παρεμβάσεων, επινοήσεων και ενεργειών κατά την εξέλιξη του εκπαιδευτικού έργου. Ως παιδαγωγικό μάλιστα εργαλείο συναρτάται με την αξιοποίηση των λαθών των μαθητών/-τριών που ανατροφοδοτεί τη διδακτική πορεία.

Έχοντας ως τελικό στόχο την αντικειμενική αποτίμηση της αποτελεσματικότητας του Προγράμματος Σπουδών, των μέσων για την εφαρμογή του και την επίδοση και απόδοση των εμπλεκόμενων στην εκπαιδευτική πράξη, γίνεται συνεχής και συστηματική αξιολόγηση, η οποία (Newby κ.ά., 2009):

- Βοηθά να αναγνωρίσουμε τμήματα του περιεχομένου που είναι συγκεχυμένα ή περιττά.

- Βοηθά να αναγνωρίσουμε σημεία του περιεχομένου που πρέπει να προηγηθούν σε επίπεδο αναθεώρησης, επειδή είναι σημαντικά ή παρουσιάζουν ιδιαίτερες δυσκολίες για τους/τις μαθητές/- τριες ή και επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητα της μάθησης.

- Προσφέρει μια συλλογιστική, στοιχεία και εξηγήσεις που τεκμηριώνουν την ανάγκη πραγματοποίησης συγκεκριμένων αλλαγών.

Η αξιολόγηση του ΠΣ, για να έχει ολοκληρωμένα και τεκμηριωμένα αποτελέσματα, παίρνει διαφορετικές κατευθύνσεις και γίνεται καθημερινά με πολλαπλούς τρόπους. Συμμετέχουν σε αυτήν εκπαιδευτικοί και μαθητές/-τριες και στηρίζεται σε τρεις βασικές αρχές για την επιλογή και τη χρήση των καταλληλότερων τεχνικών αξιολόγησης:

α) Η συνεχής βελτίωση προϋποθέτει συνεχή πληροφόρηση, αφού σκοπός της αξιολόγησης είναι η βελτίωση της μάθησης που επιτυγχάνεται μέσα από συνεχή αυτοεξέλιξη και αυτοβελτίωση όλων των συμμετεχόντων. Αντιμετωπίζονται δηλαδή η διδασκαλία και η μάθηση των μαθητών/-τριών ως συνεχώς εξελισσόμενες διαδικασίες. Οι βελτιώσεις εξειδικεύονται και γίνονται όλο και πιο μικρές, αλλά αυτές οι μικρές βελτιώσεις δεν είναι λιγότερο σημαντικές από τις μεγάλες (Stiggins, 2005).

β) Ενθάρρυνση και εκμάθηση στους/στις μαθητές/-τριες για τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αξιολογούν και να αυτοαξιολογούνται. Ασφαλώς, οι εκπαιδευτικοί είναι υπεύθυνοι για την αξιολόγηση (παρατηρούν συστηματικά, καταγράφουν, αναλύουν και αναστοχάζονται τις εκπαιδευτικές πρακτικές τους και τις κατακτήσεις των μαθητών/-τριών τους). Παρ’ όλα αυτά, σε όλο τον κύκλο της αξιολόγησης οι μαθητές/-τριες συχνά μπορούν να αξιολογούν την πρόοδό τους και τη διδασκαλία που εφαρμόστηκε προκειμένου να τους/τις βοηθήσει να «μάθουν». Έτσι, κερδίζεται πολύτιμος χρόνος και αξιοποιούνται οι ιδιαιτερότητες του κάθε μαθητή και της κάθε μαθήτριας.

γ) Οι πληροφορίες αποκτούν μεγαλύτερο βάρος όταν διασταυρώνονται από διαφορετικές πηγές και τεχνικές. Η διαδικασία ονομάζεται τριγωνοποίηση (Morrison κ.ά., 2004). Σε κάθε περίπτωση χρησιμοποιούνται περισσότερα του ενός μέσα αξιολόγησης, αφού και οι εργασίες των μαθητών/-τριών ποικίλλουν σε κάθε διδακτικό αντικείμενο.

Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης του Προγράμματος Σπουδών είναι αξιόπιστα όταν προέρχονται από όλους/-ες τους/τις συμμετέχοντες/-ουσες, έχουν χρησιμοποιηθεί περισσότερα μέσα και τεχνικές για τη συγκέντρωση των δεδομένων της και έχουν αξιοποιηθεί με πολλαπλές μεθόδους έρευνας και ανάλυσης των αποτελεσμάτων.

Συμπερασματικά, εφόσον η αξιολόγηση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος κάθε εκπαιδευτικής διαδικασίας και ανατροφοδοτεί τον/την εκπαιδευτικό στην προσπάθεια επίτευξης των διδακτικών στόχων, πρέπει να χρησιμοποιείται τόσο για την αξιολόγηση του Προγράμματος Σπουδών όσο και για την αποτελεσματικότητα των προτεινόμενων στρατηγικών διδασκαλίας. Η αξιολόγηση που πραγματοποιείται από τους/τις εκπαιδευτικούς μπορεί να είναι τόσο διαμορφωτική όσο και τελική. Εργαλεία αξιολόγησης μπορεί να είναι:

- κλείδες επιτευγμάτων με κλειστές ερωτήσεις, στις οποίες οι εκπαιδευτικοί αναγράφουν το ποσοστό των μαθητών/-τριών που κατέκτησαν κάθε στόχο,

- ανοιχτά ερωτηματολόγια, στα οποία οι εκπαιδευτικοί περιγράφουν τα πλεονεκτήματα, τα μειονεκτήματα, τις δυσκολίες του προτεινόμενου Προγράμματος Σπουδών και κάνουν προτάσεις για την αντιμετώπισή τους,

- δειγματοληπτικές συνεντεύξεις με εκπαιδευτικούς,

- καταγεγραμμένες παρατηρήσεις κατά τη διάρκεια ορισμένων προτεινόμενων δραστηριοτήτων.

Η αξιολόγηση περιλαμβάνει όχι μόνο τον γνωστικό τομέα, αλλά και όλες τις άλλες (ψυχοκινητικές, συναισθηματικές) ικανότητες (επάρκειες) του/της μαθητή/-τριας, καθώς η γνώση προσεγγίζεται ως ολότητα. Βασικές αρχές της αξιολόγησης αποτελούν:

- η χρησιμότητα της γνώσης στο πλαίσιο της καθημερινής ζωής,

- η σχέση της γνώσης με τα ενδιαφέροντα και τις ανησυχίες των μαθητών/-τριών,

- η απόκτηση της γνώσης σε ομαδοσυνεργατικό πλαίσιο,

- η σύνδεση της γνώσης με τις ΤΠΕ,

- η οργανική σύνδεση του σχολείου με την κοινότητα,

- η διαφοροποιημένη διδασκαλία.

Το παρόν Πρόγραμμα Σπουδών, κατά τα σχολικά έτη 2021-2022 και 2022-2023, θα εφαρμοσθεί πιλοτικά σε όλα τα Πρότυπα και Πειραματικά Δημοτικά σχολεία της χώρας, σε συνδυασμό με τα ισχύοντα Προγράμματα Σπουδών.

Από το σχολικό έτος 2023-2024 θα εφαρμοσθεί σε όλα τα Δημοτικά Σχολεία της χώρας.

Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Μαρούσι, 8 Δεκεμβρίου 2021