Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας στις Γ, Δ' Ε' και Στ' τάξεις του Δημοτικού Σχολείου.

---

Υπουργική Απόφαση Αριθμ. 49630/Δ1/2021

ΦΕΚ 1963/Β/14-5-2021

Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας στις Γ, Δ' Ε' και Στ' τάξεις του Δημοτικού Σχολείου.

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Έχοντας υπόψη:

1.Τις διατάξεις:

1.1.Της περ. ε της παρ. 11 του άρθρου 4 του ν. 1566/ 1985 (Α' 167), σε συνδυασμό με τις διατάξεις των παρ. 1, 2 του άρθρου 7 του ν. 2525/1997 «Ενιαίο Λύκειο, πρόσβαση των αποφοίτων στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και άλλες διατάξεις» (Α' 188).

1.2.Της υποπερ. ββ της περ. α της παρ. 3 του άρθρου 2 του ν. 3966/2011 «Θεσμικό πλαίσιο των Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων, Ίδρυση Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Οργάνωση του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» και λοιπές διατάξεις» (Α' 118).

1.3.Του άρθρου 90 του «Κώδικα της νομοθεσίας για την Κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα», (π.δ. 63/2005- Α' 98), σε συνδυασμό με την παρ. 22 του άρθρου 119 του ν. 4622/2019 (Α' 133).

1.4.Του π.δ. 81/2019 «Σύσταση, συγχώνευση, μετονομασία και κατάργηση Υπουργείων και καθορισμός των αρμοδιοτήτων τους - Μεταφορά υπηρεσιών και αρμοδιοτήτων μεταξύ Υπουργείων» (Α' 119).

1.5.Του π.δ. 83/2019 «Διορισμός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης, Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών» (Α' 121).

1.6.Του π.δ. 84/2019 «Σύσταση και κατάργηση Γενικών Γραμματειών και Ειδικών Γραμματειών/Ενιαίων Διοικητικών Τομέων Υπουργείων» (Α' 123).

1.7.Του π.δ. 2/2021 «Διορισμός Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών» (Α' 2).

2.Την υπό στοιχεία 168/Υ1/08-01-2021 κοινή απόφαση του Πρωθυπουργού και της Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων «Ανάθεση αρμοδιοτήτων στην Υφυπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων, Ζωή Μακρή» (Β' 33).

3.Την υπ' αρ. 01/05-01-2021 πράξη του Δ.Σ. του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής.

4.Το γεγονός ότι από την παρούσα απόφαση δεν προκαλείται δαπάνη σε βάρος του τακτικού προϋπολογισμού του Υ.ΠΑΙ.Θ. σύμφωνα με την υπό στοιχεία Φ.1/Γ/225/41701/Β1/12-04-2021 εισήγηση της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, αποφασίζουμε:

Το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας στις Γ, Δ, Ε' και Στ' τάξεις του Δημοτικού Σχολείου ορίζεται ως εξής:

ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΚΟΠΟΙ

Γενικός σκοπός διδασκαλίας της Ιστορίας είναι η ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης και, κατ' επέκταση, η καλλιέργεια της ιστορικής συνείδησης των μαθητών. Η ανάπτυξη ιστορικής σκέψης αφορά τη γνώση σημαντικών ιστορικών γεγονότων, φαινομένων και εξελίξεων και την κατανόηση των αλλαγών που υφίστανται οι ανθρώπινες κοινωνίες με την εξέλιξη του χρόνου. Η καλλιέργεια ιστορικής συνείδησης αφορά την κατανόηση της δράσης των ανθρώπων σε συγκεκριμένες καταστάσεις και τη διαμόρφωση αξιών και στάσεων που οδηγούν στην εκδήλωση υπεύθυνης συμπεριφοράς στο παρόν και το μέλλον.

Έτσι, η διδασκαλία της Ιστορίας έχει ως σκοπό να ευνοήσει την καλλιέργεια κριτικής σκέψης, αυτογνωσίας, επικοινωνιακών και ερευνητικών δεξιοτήτων, αλλά και την ενεργοποίηση του συναισθήματος και της φαντασίας των μαθητών και μαθητριών. Ο/η μαθητής/μαθήτρια μπορεί να αποκτήσει όχι μόνο την επίγνωση ότι ο σύγχρονος κόσμος αποτελεί συνέχεια του παρελθόντος, αλλά και την αντίληψη ότι ο σύγχρονος ιστορικός ορίζοντας συνδέεται άμεσα με τη ζωή του. Επιπροσθέτως, η μελέτη της ιστορικής πορείας του Ελληνικού Κόσμου, στην οποία δίδεται έμφαση στο Δημοτικό Σχολείο, βοηθά τους μαθητές να αποτιμήσουν το ιστορικό παρελθόν του Ελληνισμού και να προσδιορίσουν τη θέση τους στο σύγχρονο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο περιβάλλον.

Ως εκ τούτου, ο γενικός σκοπός της διδασκαλίας της Ιστορίας συνδέεται με τον ευρύτερο και απώτερο σκοπό της εκπαίδευσης που αναφέρεται στην κατανόηση του ελληνικού παρελθόντος και στη διαμόρφωση στάσεων ζωής εκ μέρους των μαθητών, ώστε αυτοί να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να καταστούν

ενεργοί, δημοκρατικοί, ελεύθεροι, αυτόνομοι και υπεθυνοι πολίτες.

ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Γενικοί ιστορικοί στόχοι

Στις τέσσερις ανώτερες τάξεις του δημοτικού σχολείου η Ιστορία διδάσκεται ως διακριτό διδακτικό αντικείμενο και με τη διδασκαλία της, επιδιώκεται οι μαθητές και μαθήτριες:

-Να ασκηθούν στην ιστορική αφήγηση και σε ποικίλους τρόπους έκθεσης και κριτικής διερεύνησης της ιστορικής γνώσης.

-Να αντιληφθούν πως η υπεράσπιση της ελευθερίας, της δημοκρατίας, των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων πραγματοποιείται από ιστορικά πρόσωπα.

-Να εντοπίσουν μέσω του αναστοχασμού, στη σύγχρονη εποχή πρόσωπα και θετικές ενέργειες, με σκοπό να τα χρησιμοποιήσουν ως πρότυπα.

-Να κατανοήσουν ότι η εθνική αυτογνωσία είναι η δύναμη της δημιουργίας πολιτών με συνειδητότητα στο πλαίσιο μιας παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας.

-Να κατανοούν τον υπομνηματισμό ενός χάρτη, ώστε να τον αξιοποιούν για την κατανόηση και πρόσληψη της ιστορικής ύλης.

-Να αναπτύξουν την ικανότητα της προσέγγισης και κατανόησης του ιστορικού χρόνου, της χρήσης όρων που σχετίζονται με αυτόν, όπως π.Χ., μ.Χ. αιώνας, χιλιετία, αναγέννηση, μεσοπόλεμος.

-Να τοποθετούν τα ιστορικά γεγονότα σε άξονα χρονογραμμής/ιστοριογραμμής. Στόχοι σε σχέση με την Παιδαγωγική - Κριτική Σκέψη

-Να κατανοούν βασικές ιστορικές έννοιες, να τις συσχετίζουν και να προβαίνουν σε απλές γενικεύσεις.

-Να αναπτύξουν δεξιότητες αναζήτησης και χρήσης της ιστορικής γνώσης.

-Να συγκρίνουν ιστορικά γεγονότα, εντοπίζοντας ομοιότητες και διαφορές.

-Να ασκηθούν στο να δομούν το περιεχόμενο, οργανώνοντας αυτό ή τα επιμέρους στοιχεία του (π.χ. γεγονότα, θεσμούς) με πολυτροπικότητα σε πίνακες, σχεδιαγράμματα, καταλόγους και να είναι σε θέση να θέτουν ερωτήσεις και να δίνουν απαντήσεις, προφορικά ή γραπτά, σχετικά με τη διδασκόμενη ιστορική ύλη.

-Να καλλιεργηθεί η ενσυναίσθηση των μαθητών σε έναν πολύμορφο πολιτισμικά κόσμο που συνεχώς μεταβάλλεται.

-Να συνειδητοποιήσουν τις σταδιακές ή και τις απότομες αλλαγές που συντελέστηκαν με την πάροδο του χρόνου και τη σημασία τους στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων.

-Να γνωρίσουν ιστορικά πρόσωπα, να αξιολογήσουν το έργο τους και να αντιληφθούν τον ρόλο σημαντικών προσωπικοτήτων στην ιστορία.

-Να καλλιεργούν την κριτική σκέψη τους προβαίνοντας σε συσχετισμούς, αξιολογήσεις, ανάλυση αιτίων και γενικεύσεις, με την καθοδήγηση του/της εκπαιδευτικού και στο επίπεδο της ωριμότητας και της αντιληπτικής ικανότητας της ηλικίας τους.

Στόχοι σε σχέση με την Επιστημονικότητα - Διαθεματικότητα

-Να εξοικειωθούν με την ορολογία της ιστορικής επιστήμης, αποκτώντας ένα βασικό ιστορικό λεξιλόγιο.

-Να κατανοήσουν τη σημασία του γεωπολιτικού παράγοντα για τις ιστορικές εξελίξεις.

-Να χρησιμοποιούν στοιχεία από άλλα μαθήματα για τη μελέτη της Ιστορίας.

-Να αξιοποιούν οπτικοακουστικό υλικό, λογοτεχνικά κείμενα και έργα τέχνης της κάθε ιστορικής περιόδου.

Στόχοι σε σχέση με τις ΤΠΕ

-Να χρησιμοποιούν τις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας, για τη μελέτη του ιστορικού παρελθόντος.

Στόχοι σε σχέση με τον Πολιτισμό

-Να γνωρίσουν την πολιτιστική και εθνική κληρονομιά και να αναπτύξουν θετική στάση για τη διαφύλαξή της.

-Να ενδυναμώσουν τα θετικά συναισθήματα π.χ. αγάπη, για τη χώρα τους και εθνική συνείδηση, διάθεση ειρηνικής συνύπαρξης, συνεργασίας και αλληλοκατανόησης με τους γειτονικούς λαούς και με άλλους λαούς που ανήκουν στην παγκόσμια κοινότητα.

-Να διαμορφώνουν προσωπική άποψη και υπεύθυνη στάση για τα κοινωνικά, πολιτικά, πολιτιστικά εθνικά, ευρωπαϊκά και παγκόσμια θέματα και προβλήματα.

-Να διακρίνουν τον μύθο και τον θρύλο από το ιστορικό γεγονός.

-Να κατανοήσουν την κοινωνική και πολιτική ζωή των ανθρώπων στις διάφορες ιστορικές περιόδους, καθώς και τις ιδιαίτερες συνθήκες διαβίωσής τους και πώς αυτές είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το ιστορικό γίγνεσθαι.

Στόχοι σε σχέση με την Έρευνα

-Να ασκηθούν στην επιτόπια ή και ψηφιακή πρόσβαση για την άντληση ιστορικών στοιχείων που διαθέτουν μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι, μνημεία, ιστορικά αρχεία, βιβλιοθήκες.

-Να κατακτήσουν τη γνώση μέσω της διερευνητικής μάθησης με τρόπο κριτικό και δημιουργικό.

-Να μελετούν αναστοχαστικά τις ιστορικές πηγές και να επεξεργάζονται το υλικό τους, για την εξαγωγή συμπερασμάτων.

Ειδικότεροι στόχοι του μαθήματος της Ιστορίας κατά τάξεις

Γ' Τάξη

-Να αναπτύξουν οι μαθητές το ενδιαφέρον και τη φαντασία τους για την ελληνική μυθολογία.

-Να προβληματιστούν για τη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον και τον αγώνα του για πρόοδο.

Δ' Τάξη

-Να γνωρίσουν σημαντικά γεγονότα και φαινόμενα της Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας (πολιτικά, κοινωνικά, πολιτισμικά, θρησκευτικά), στοιχεία της αρχαίας ιστορίας άλλων λαών και να κατανοήσουν την αλληλεξάρτηση των λαών και τη συνεισφορά όλων στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.

-Να κατανοήσουν και να συγκρίνουν τα πολιτεύματα της Αρχαίας Ελλάδας, να εκτιμήσουν τη σημασία του δημοκρατικού πολιτεύματος και να το αποδεχθούν ως θεμελιώδες δικαίωμα των ανθρώπων και ως θετικό παράγοντα της εξέλιξής τους.

-Να επεξεργαστούν τα όρια και τις συνεπαγωγές της εξάπλωσης των αρχαίων Ελλήνων και του ελληνικού πολιτισμού.

-Να γνωρίσουν τα πολιτιστικά επιτεύγματα των Αρχαίων Ελλήνων.

Ε' Τάξη

-Να γνωρίσουν σημαντικά γεγονότα της βυζαντινής περιόδου και να αποκτήσουν σαφή αντίληψη της διαχρονικής πορείας του Ελληνισμού κατά την υπερχιλιετή αυτή περίοδο.

-Να εκτιμήσουν θετικά τα πολιτισμικά επιτεύγματα των Βυζαντινών και την προσφορά τους στον παγκόσμιο πολιτισμό, σεβόμενοι την πολιτισμική παρουσία των λαών με τους οποίους το Βυζάντιο ήρθε σε επαφή.

-Να κατανοήσουν ότι τα δημοτικά τραγούδια και η δημοτική ποίηση αποτελούν έναν λαογραφικό και γλωσσικό θησαυρό και μαρτυρίες της συλλογικής μνήμης.

ΣΤ' Τάξη

-Να γνωρίσουν σημαντικά γεγονότα και εξελίξεις της νεότερης και σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, καθώς και βασικά στοιχεία της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας ιστορίας της ίδιας περιόδου.

-Να συσχετίζουν αιτιωδώς μεταξύ τους γεγονότα και εξελίξεις της νεότερης και σύγχρονης περιόδου της ελληνικής και ευρωπαϊκής ιστορίας.

-Να εκτιμήσουν τους αγώνες των Ελλήνων για την ελευθερία και τη δημοκρατία στα νεότερα χρόνια.

Τοπική Ιστορία

-Να εξοικειωθούν στη διερεύνηση της ιστορίας του τόπου τους και να συνειδητοποιήσουν τη συμβολή του άμεσου περιβάλλοντός τους στη γενική ιστορία, διαμορφώνοντας ολοκληρωμένη προσωπική, κοινωνική και εθνική ιστορική ταυτότητα.

-Να συσχετίσουν την Αρχαία, τη Βυζαντινή και τη Νεότερη Ιστορία με την ιστορία του τόπου που ζουν ή της γενέθλιας πατρίδας τους και να συνδέσουν τα μνημεία της κάθε περιόδου, που σώζονται στον τόπο τους, με γεγονότα και καταστάσεις της εξεταζόμενης ιστορικής περιόδου.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Γενικά

Η Ιστορία, ως διδακτικό αντικείμενο, σε κάθε εποχή, είναι ανάλογη με τις κοινωνικές και πολιτικές δομές, το πολιτιστικό επίπεδο και τις αντιλήψεις της κοινωνίας στην οποία απευθύνεται. Κυρίαρχο διακύβευμα στη διδασκαλία και τη μάθηση της Ιστορίας είναι η προαγωγή του ιστορικού εγγραμματισμού σε όλο το φάσμα της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Βασικό εργαλείο της ιστορικής σκέψης και γνώσης καθώς και της επικοινωνίας της αποτελεί η έννοια, μια νοητική κατασκευή. Όταν ο/η μαθητής/μαθήτρια κατανοεί τις ιστορικές έννοιες (π.χ. εξέγερση, επανάσταση, αυτονομία, ανεξαρτησία κ.λπ.) και τις εντάσσει σε πλαίσιο σχέσεων (συσχετισμοί, γενικεύσεις), κατανοεί το ιστορικό «γίγνεσθαι» και την ιστορική πραγματικότητα (ιστορικός εγγραμματισμός). Όταν, επιπλέον, αξιοποιεί και διαθεματικές έννοιες (σύστημα, μεταβολή κ.λπ.) κατανοεί τον τρόπο με τον οποίο τομείς της ευρύτερης πραγματικότητας συμβάλλουν στη διαμόρφωση του ιστορικού «γίγνεσθαι» και της ιστορικής πραγματικότητας.

Παράλληλα, οι σύγχρονες συνθήκες απαιτούν την καλλιέργεια δεξιοτήτων της ζωής (life skills), ήπιων δεξιοτήτων (soft skills), δεξιοτήτων τεχνολογίας και επιστήμης, (κριτική σκέψη, δημιουργικότητα, συνεργασία, επικοινωνία, ευελιξία, προσαρμοστικότητα, πρωτοβουλία, οργανωτική ικανότητα, ενσυναίσθηση, επίλυση προβλήματος).

Επιδιώκοντας την καλύτερη οργάνωση και διεξαγωγή της παιδαγωγικο - διδακτικής και μαθησιακής διαδικασίας, ώστε να υπηρετηθεί καλύτερα ο σκοπός όλων των επιμέρους γνωστικών αντικειμένων και ο σκοπός της εκπαίδευσης γενικότερα (γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις, αξίες, μορφές συμπεριφοράς, οι οποίες θα αποτελέσουν βασικούς συντελεστές οριζόντιας διασύνδεσης των διακριτών μαθημάτων), προτείνεται η αξιοποίηση της διαθεματικότητας και η κατά περίπτωση ομαδοσυνεργατική διάταξη της τάξης. Παράλληλα, θα πρέπει να δίνεται έμφαση όχι μόνο στη δηλωτική, αλλά και στη διαδικαστική και εννοιολογική γνώση (καλλιέργεια δεξιοτήτων, εννοιολογική υποδομή), που διευκολύνει τους μαθητές «να μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν», να ανακαλύπτουν, να μετασχηματίζουν δηλαδή, τη γνώση με ενεργητικές μεθόδους (αξιοποίηση πηγών, εκπόνηση σχεδίων εργασίας, λογισμικά, διαδίκτυο) και όχι να τους προσφέρεται με τρόπο άμεσο και δασκαλοκεντρικό. Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές/μαθήτριες μετασχηματίζονται από παθητικοί δέκτες σε «παραγωγούς» της γνώσης με την ταυτόχρονη ανάπτυξη της ενεργητικότητας και δημιουργικότητάς τους.

Ρόλος του εκπαιδευτικού

Ο ρόλος του εκπαιδευτικού αλλάζει, και πλέον αυτός καλείται όχι απλά να εφαρμόζει, αλλά να σχεδιάζει και να πειραματίζεται, να προωθεί την επικοινωνία και την κριτική αντιμετώπιση της πληροφορίας. Ειδικότερα για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, για να επιτευχθεί ο παραπάνω σκοπός θα πρέπει οι μαθητές/τριες να αναπτύξουν έναν βαθμό εξοικείωσης και σύνδεσης με το μάθημα και να το βρίσκουν ενδιαφέρον και ελκυστικό. Οι εκπαιδευτικοί από την πλευρά τους θα πρέπει να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον μαθητοκεντρικό, το οποίο θα διαμορφώνει ισχυρές «δασκαλομαθητικές» και διαμαθητικές σχέσεις που θα προωθούν τον σεβασμό, την αυτοεκτίμηση, τη συνεργατική μάθηση και ανθρωπιστικές αξίες για όλους τους/τις μαθητές/μαθήτριες. Οι διδάσκοντες/ ουσες χρειάζεται να αφιερώνουν χρόνο για την ανίχνευση των εμπειριών και των δυνατοτήτων καθώς και των τρόπων σκέψης και εργασίας των μαθητών/τριών τους. Κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο προκειμένου να σχηματοποιηθεί συγκροτημένη πρόταση σύνδεσης της εμπειρίας με τη θεωρία και μετάβασης από τις ιδέες (εμπειρικο - βιωματική γνώση) των παιδιών στις επιστημονικές ιστορικές αφηγηματικές επεξηγήσεις. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, ο/η εκπαιδευτικός θα πρέπει να χρησιμοποιεί διδακτικές μεθόδους οι οποίες θα κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον των μαθητών, θα ενεργοποιούν τη συμμετοχή, τη διαίσθηση και τη φαντασία τους και θα το υς/τις κινητοποιούν ώστε να ερευνούν, μόνοι τους ή σε ομάδες (ομαδοσυνεργατική), τα ιστορικά γεγονότα και θέματα.

Διδακτική/Μαθησιακή Πράξη

Η διδακτική πράξη και ο τρόπος πραγμάτωσής της στο πλαίσιο του σχολικού μαθήματος της Ιστορίας θα πρέπει να έχουν ως αφετηρία τις πάσης φύσεως δεξιότητες, που οι μαθητές πρέπει να δομήσουν στο μάθημα της Ιστορίας σε αντιστοίχιση με τους διδακτικούς σκοπούς και στόχους της κάθε ενότητας του Προγράμματος Σπουδών, ενός κεφαλαίου ή μίας ωριαίας διδασκαλίας. Ακόμη, πρέπει να εμπλέκουν τους/τις μαθητές/μαθήτριες στην προβληματική του ιστορικού περιεχομένου, μέσα από τις προτεινόμενες δραστηριότητες.

Οι νέες διδακτικές πρακτικές, εστιάζοντας στην καλλιέργεια ανάπτυξης γνώσεων, δεξιοτήτων/ικανοτήτων και στάσεων, υποστηρίζουν και πλαισιώνουν τις/τους μαθητές/τριες, ώστε να μαθαίνουν αυτόνομα, αλλά και να συνεργάζονται, να επικοινωνούν, να διερευνούν και να ανακαλύπτουν τη γνώση. Γι' αυτό και προκρίνεται η συνολική εμπλοκή των μαθητών/μαθητριών στις επιμέρους πρακτικές, ως μικρών ερευνητών/ερευνητριών.

Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Σπουδών, το ιστορικό περιεχόμενο οργανώνεται σε διδακτικές ενότητες, καθεμία από τις οποίες αντιστοιχεί σε μία διδακτική ώρα. Βασική μεθοδολογική αρχή για τη διδασκαλία των ενοτήτων αυτών είναι η προσπάθεια αύξησης της ενεργού συμμετοχής των μαθητών, η οποία μπορεί να επιτευχθεί με ποικίλα διδακτικά μέσα και εργαλεία που καταλήγουν σε δράσεις, όπως ενδεικτικά αναφέρονται ακολούθως:

Α. Η μελέτη των πηγών, πέραν του ότι ενισχύει τον διερευνητικό χαρακτήρα της μάθησης, έχει πρωτεύουσα σημασία για την καλλιέργεια της ιστορικής σκέψης, εφόσον οι μαθητές/μαθήτριες συνειδητοποιούν μέσω αυτής ότι η αφήγηση του σχολικού εγχειριδίου και του εκπαιδευτικού υλικού που αξιοποιείται συνολικά είναι το αποτέλεσμα ιστορικής έρευνας. Τα κριτήρια της επιλογής των ιστορικών πηγών πρέπει να είναι τα ακόλουθα: 1) Η εγκυρότητα της πηγής. 2) Η αντιστοίχιση τους με το περιεχόμενο και τους στόχους του κεφαλαίου και της ενότητας. 3) Η αντιπροσωπευτικότητα των ειδών των ιστορικών πηγών και η ισορροπία τους.

Β. Για την εξοικείωση των μαθητών με τη μεθοδολογία της Ιστορίας αλλά και με την εργασία σε ομάδες, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η εκπόνηση ερευνητικών εργασιών. Η έρευνα μπορεί να περιλαμβάνει μελέτη ιστορικών πρωτογενών και δευτερογενών πηγών: φιλολογικών κειμένων, εικόνων, μνημείων της περιόδου, αρχιτεκτονικής, αγγειογραφίας, νομισμάτων, χαρτών, χρονολογικών πινάκων κ.λπ. Η χρήση της ιστορικής γραμμής, κυρίως με εικόνες, και οι εννοιολογικοί χάρτες συντελούν στην νοητική οργάνωση και την κατανόηση των ιστορικών γεγονότων.

Γ. Η χρήση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας ΤΠΕ (διαδίκτυο, λογισμικό σχετικό με την Ιστορία κ.α.). Επιπλέον οι νέες τεχνολογίες αποτελούν βασικό εργαλείο του/τις εκπαιδευτικού με τις δυνατότητες και το πλήθος των πληροφοριών που του/της παρέχουν.

Δ. Η αξιοποίηση διαφόρων εποπτικών και οπτικοακουστικών μέσων. Τα παιδικά μυθιστορήματα και τα κόμικς, έντυπα και ηλεκτρονικά, που αναφέρονται στην ιστορική εποχή, μπορούν να αποτελέσουν ένα σημαντικό εργαλείο μάθησης, καθώς διεγείρουν τις αισθήσεις και τη φαντασία των μαθητών, βοηθώντας τους να κατανοήσουν καλύτερα τις ιστορικές έννοιες και τα ιστορικά γεγονότα.

Ε. Προτείνονται επίσης, η αφήγηση (με έμφαση στην οπτική επαφή, τη γλώσσα του σώματος, την κίνηση, τη μίμηση), ο κατευθυνόμενος διάλογος και οι ερωτήσεις των εκπαιδευτικών. Επιπροσθέτως τα παιχνίδια ρόλων, οι προσομοιώσεις συγκεκριμένων γεγονότων, συμβάλλουν στον αναστοχασμό των μαθητών και στην καλλιέργεια της ενσυναίσθησής τους.

Στ. Η πραγματοποίηση διδακτικών επισκέψεων σε χώρους ιστορικού ενδιαφέροντος (μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι, αίθουσες τέχνης, πινακοθήκες κ.α.), ενισχύει το ενδιαφέρον των μαθητών και προάγει ενεργητικές διδακτικές τεχνικές και βιωματικές δράσεις. Επίσης, οι επιτόπιες επισκέψεις σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους καθιστούν τη μάθηση εμπειρία μοναδική, καθώς είναι ερευνητική και πολυαισθητηριακή, και μπορεί να οργανωθεί από τον εκπαιδευτικό ως έρευνα δράσης.

Πέρα από τους στόχους και τα περιεχόμενα, απαραίτητο είναι λοιπόν να αναπτυχθούν ενδεικτικές δραστηριότητες για την επίτευξη των επιδιώξεων του μαθήματος και των επιμέρους στόχων κάθε ενότητας. Ως κύρια εργαλεία θα χρησιμοποιηθούν οι ιστορικές πηγές, όπου τα παιδιά καλούνται να «διαβάσουν» τις πηγές, να γράψουν, να σκεφθούν, να μιλήσουν πάνω σ' αυτές, σύμφωνα με συγκεκριμένες δραστηριότητες που τις συνοδεύουν. Επ' αυτού σημειώνεται ότι ο ιστορικός εγγραμματισμός δεν αναφέρεται σε συσσώρευση εγκυκλοπαιδικής γνώσης ιστορικών γεγονότων από κάθε ιστορική εποχή σε επίπεδο παγκόσμιου στερεώματος και δεν μπορεί αυτός να είναι ο καταληκτικός στόχος της διδασκαλίας της Ιστορίας. Εντούτοις, είναι απαραίτητη η δόμηση δεξιοτήτων ορθής ακρόασης, κριτικής ανάγνωσης, ορθολογικής σκέψης, γραπτής σύνθεσης και μάθησης με την αξιοποίηση των εν λόγω ιστορικών πηγών. Ο ιστορικός εγγραμματισμός προϋποθέτει τη χρήση και κατανόηση της γλώσσας, της μορφής και της δόμησης της ιστορικής αφήγησης αναφορικά με την ανάγνωση και την παραγωγή κειμένων ιστορικού περιεχομένου, τόσο σε προφορικό όσο και γραπτό επίπεδο.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Η αξιολόγηση του μαθήματος της Ιστορίας σε όλες τις τάξεις του Δημοτικού είναι απαραίτητο να συνδέεται άμεσα με τους διδακτικούς στόχους που θέτει το Πρόγραμμα Σπουδών. Η αξιολόγηση αποτελεί βασικό και αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ο ρόλος της αξιολόγησης πρέπει κυρίως να είναι διαμορφωτικός, ανατροφοδοτικός και μεταγνωστικός, δηλαδή να ελέγχει τον βαθμό επίτευξης των διδακτικών στόχων και να συντελεί στη βελτίωση της διδασκαλίας.

Η αξιολόγηση έχει ως στόχο να ενισχύσει την αυτογνωσία και την αναστοχαστικότητα των μαθητών/ μαθητριών, και να επιβραβεύει την προσπάθεια τους, ανάλογα με τις δεξιότητες και τις ικανότητές τους αλλά και τη συμμετοχή τους. Τα στοιχεία αξιολόγησης στο μάθημα της Ιστορίας είναι η κατανόηση ιστορικών όρων, η αξιολόγηση ιστορικών προσώπων, γεγονότων και φαινομένων, οι αναλύσεις αιτιών, συνθηκών, παραγόντων, η εξαγωγή συμπερασμάτων, οι συσχετισμοί εννοιών, οι συσχετισμοί με τη σύγχρονη εποχή.

Η αξιολόγηση δεν πρέπει να ευνοεί την αποστήθιση και την αναπαραγωγή των ιστορικών γνώσεων αλλά να προάγει τη διατύπωση ιστορικού λόγου, την ανάπτυξη κριτικού συλλογισμού και ιστορικής διερεύνησης καθώς και την ανάπτυξη συναισθηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών/μαθητριών.

Για τη διαπίστωση του βαθμού και της έκτασης της επίτευξης των προαναφερομένων καθ' όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς χρησιμοποιούνται η μέθοδος Project, λογισμικά που παρατίθενται στις δραστηριότητες ανά διδασκόμενο κεφάλαιο, δραματοποιήσεις και ποικίλες τεχνικές.

Τα κριτήρια αξιολόγησης για τους/τις μαθητές/μαθητές του Δημοτικού είναι απαραίτητο να περιλαμβάνουν εργασίες, όπως: συμπλήρωσης κειμένου, επιλογής σωστού - λάθους, αντιστοίχισης- σύζευξης, πολλαπλής επιλογής, ταξινόμησης - κατάταξης σύμφωνα με ορισμένα κριτήρια, συμπλήρωσης λογικών διαγραμμάτων, συμπλήρωση ιστορικής γραμμής, ερμηνείας γραφικών παραστάσεων, λύσης σταυρολέξου ή συμπλήρωσης ακροστιχίδας, σύντομης απάντησης, ανάπτυξης απόψεων. Η διατύπωση των ερωτήσεων οφείλει να είναι σαφής και κατανοητή και τα ζητούμενα συμβατά με την αντιληπτική ικανότητα και το επίπεδο ωριμότητας των μαθητών.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Γ' ΤΑΞΗ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ-ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ

(Ακολουθεί το Πρόγραμμα Σπουδών για το οποίο βλέπε στο οικείο ΦΕΚ)